پس از عملیات «والفجر8» و شکست غیرمنتظره عراق در «فاو» و کنترل نیروهای عراقی در بندر «امالقصر» و دهانه خلیج فارس، دشمن مرحله جدیدی از جنگ اقتصادی را همراه با جنگ شیمیایی و شهرها بار دیگر درپیش گرفت و برای از بین بردن منابع اقتصادی ایران در جنگ، شعاع عملیاتی یا برد عملیاتی هواپیماهای خود را با استفاده از سامانههای سوختگیری در هوا، همراه با قدرت و دقت آتش بمبهای هدایت شونده لیزری، افزایش داد و برای قطع کامل صادرات نفت ایران برنامهریزی کرد و در این راستا حمله به پایانهها و تأسیسات نفتی و مراکز تولید، پالایش و انتقال انرژی به ویژه حمله به شناورهای حامل نفت خام را شدت بخشید. این عامل موجب اوجگیری جنگ اقتصادی و حمله به نفتکشها شد.
در این راستا، عراق در نیمه دوم سال ششم جنگ (پاییز و تابستان 1365)، پس از یک توقف سه ماهه، بهرغم اُفت شدید و سیر نزولی قیمت نفت، بار دیگر حمله به زیرساختهای اقتصادی- صنعتی و نفتکشهای ج.ا.ایران را در 28/3/65 با انهدام چندین مرکز نفتی از سر گرفت و خسارات زیادی به منابع نفتی کشور وارد کرد. ایران نیز به دلیل تحلیل رفتن قدرت تهاجمی و دفاعی هواپیماهای نهاجا، لاجرم نخست، برای عملیات مقابله به مثل، در 5/4/1365 با موشک زمین به زمین تأسیسات نفتی کرکوک را هدف گرفت و سپس جنگندههای نهاجا نیز به صورت محدود در 8/4/1365 به دو کشتی نفتی حمله کردند. ایران به منظور کاهش خسارات صدور نفت خود و مصون ماندن از گزند دشمن (به دلیل ضعف پدافند هوایی)، از مورخ 8/4/1365، مراکز صدور نفت را از جزیره سیری به اطراف جزیره لارک در جنوب بندرعباس در قالب شش کشتی عظیم نفتکش منتقل کرد.
عراق در مورخ 22/4/1365 به نفتکش قبرسی 269 هزار تنی «آچیلس» که برای بارگیری به پایانه آذرپاد در خارک نزدیک میشد
با موشک «اگزوسه» حمله کرد. چند روز بعد، در مورخ 16/5/1365 و 20/5/1365، هواپیماهای عراقی به پالایشگاه اصفهان و چند ناحیه صنعتی از جمله نیروگاه اسلامآباد، جزیره خارک و گناوه به طور جداگانه یورش بردند.
جمهوری اسلامی ایران نیز در واکنش به دشمن، بلافاصله در روز بعد، دومین موشک خود را به طرف پالایشگاه «الدوره» شلیک کرد. ساعاتی بعد در 21/5/1365، عراق برای نخستین بار به «جزیره سیری» که 900 کیلومتر به اولین پایگاه مقدم عراق فاصله داشت، با استفاده از میراژهای سوخترسان هوایی و بمبهای هدایتشونده لیزری حمله کرد!
با شروع سال هفتم جنگ، در نخستین روز مهر 1365، به جنگندههای نهاجا به دلیل عبور هواپیماهای عراقی از فضای کویت، اجازه داده شد تا از مرزهای هوایی کویت بگذرند و مجتمع «رمیله» عراق در جنوب بصره را بمباران کنند.
در هفته نخست مهر 1365، هواپیماهای دشمن به پایانه نفتی خارک حمله کردند که بر اثر آن هر چهار اسکله بارگیری آسیب جدی دیده و برای مدت کوتاهی از مدار خارج شدند. متعاقباً، پالایشگاه گاز بیدبلند (بهبهان و آغاجاری)، واحد 1 تاسیسات پمپاژ اهواز، تاسیسات نفتی مارون، کارخانجات هفتتپه، پالایشگاه شیراز و مجتمع صنایع دفاعی «زرینشهر» اصفهان مورد حمله هواپیماهای دشمن قرار گرفتند و به تلافی آن نهاجا پالایشگاه جدید کرکوک را مورد حمله قرار داد.
از دیگر اقدامات غیرقانونی عراق، یورشهای متوالی به پل قطور در غرب شهرستان خوی در تاریخهای 5/3/1365، 28/10/1365، 7/12/1366 و 26/12/1366 بود که موجب تلفات و خسارتی شد.
در سال هفتم جنگ، عراق با وجود تلاشهای فراوان در جنگ نفتکشها، پس از عملیاتهای کربلای5 و 6، به منظور ناامیدی ملت و رزمندگان ایرانی برای ادامه جنگ، انهدام زیرساختهای اقتصادی کشورمان با دو هدف کلی با شدت بیشتری به این شرح، پی گرفت. نخست؛ با دریافت اطلاعات از وضعیت نیروهای جمهوری اسلامی ایران در جبههها از مجاری گوناگون از جمله ماهوارههای اطلاعاتی ایالت متحده آمریکا، مانع ورود مستمر ایران به داخل خاک عراق به خصوص از جنوب به سمت بصره شد.
دوّم؛ عراق با ارتقاء گسترده توان نظامی ارتش خود در زمین و هوا درصدد بازپسگیری سرزمینهای از دست رفته بود که متاسفانه در مدتی کمتر از یکسال به آن دست یافت که روند آن در ادامه به اختصار ارائه میشود.
در سال پایانی جنگ، نیروی هوایی عراق با افزایش قدرت هوایی خود روز به روز به حملات علیه منابع اقتصادی ایران ادامه میداد. در همین زمان، با اوجگیری حمله به شناورهای نفتی در خلیج فارس، کشور کویت به منظور مصونیت در این آبراه از اتحاد جماهیر شوروی در خواست کمک کرد تا شناورهای این کشور را اسکورت کند. با قبول این در خواست و برخورد یک فروند از ناوهای جنگی روسی با مین دریایی (در 26/2/1366)، مسئله منتفی شد و فردای آن روز در حوالی ساعت 21:00، مورخ 27/2/1366 یک فروند هواپیمای «فالکون-50» عراقی مجهر به کابین میراژ، به «ناو استارک« در 85 مایلی شمالشرق بحرین با دو تیر موشک «اگزوسه» حمله کرد که بر اثر آن 37 ملوان آمریکایی کشته، 11 نفر مجروح و پنج نفر هم به داخل آب پرتاب شدند و ناو استارک آسیب دید و به سواحل بحرین انتقال یافت.
منبع: نبردهای هوایی ایران، سرتیپ2 خلبان حسین خلیلی، 1398، ایران سبز، تهران
[1]– یزدانفام، محمود «نگاهی سیستمی به بر تأثیر اقتصاد بر پایان جنگ»، فصلنامه مطالعات جنگ عراق و ایران: پژوهشنامه دفاع مقدس، شماره چهاردهم، تابستان 1394، ص 133.
انتهای مطلب
