- توپخانه ارتش در دوره دوم
سرازیر شدن صدها هزار نیروی داوطلب باانگیزه به جبهه‌های جنگ در کنار نبوغ جوانان ایرانی از یک‌سو و عظمت ارتش ایران، به‌خصوص همت والای نیروی زمینی ارتش در تجهیز و آموزش‌های نیروهای مردمی، از سوی دیگر سبب شد تا به‌سرعت شرایط به سود ایران تغییر کند. در حقیقت تهاجم اولیه ارتش عراق نه‌تنها نقش ضربه را ایفا نکرد بلکه به‌مانند حرکتی برای بیدار کردن یک نیروی برتر عمل کرد.
اولین عملیات در این دوره، عملیات پیروز ثامن‌الائمه است که در پنجم مهر ۱۳۶۰ با شرکت لشکر۷۷ خراسان، تیپ۳۷ زرهی ارتش، یگان‌هایی از سپاه و بسیج مردمی در پی اجرای فرمان قاطع حضرت امام(ره) مبنی بر شکستن حصر آبادان انجام گرفت که در آن، درحالی‌که از پشتیبانی سنگین توپخانه، هوانیروز و نیروی هوایی بهره می‌بردند، نیروهای عراق در شرق کارون را در هم کوبیده و ظرف ۴۸ ساعت محاصره آبادان را در هم شکستند. این عملیات از پشتیبانی آتش هشت گردان توپخانه، یک توپخانه لشکری و یگان‌هایی از ۳ گروه توپخانه جمعاً ۳۲ آتشبار که مأموریت اصلی پشتیبانی آتش را بر عهده داشتند، برخوردار بود. در ادامه عملیات پیروز ثامن‌الائمه(ع)، پیروزی در جبهه میانی پلی به‌سوی پیروزی‌های بزرگ و تعیین‌کننده دیگری چون فتح‌المبین و بیت‌المقدس گردید. ضربه بعدی را عراق در هشتم آذر ۱۳۶۰ و در محور دشت آزادگان تحمل کرد. این عملیات به نام طریق‌القدس معروف شد که امام راحل(ره) آن را در پیام خود فتح الفتوح نامیدند که درواقع پس از عملیات ثامن‌الائمه(ع) دومین عملیات آفندی نسبتاً بزرگ نیروهای جمهوری اسلامی ایران علیه متجاوز در مناطق اشغال‌شده خوزستان محسوب میشود. نیروهای ارتش، سپاه و بسیج مردمی، نیروهای عراقی را از پنج محور اصلی در جبهه جنوب، درحالی‌که از پشتیبانی آتش ۱۲ گردان توپخانه،۲ توپخانه لشکری و یک گروه توپخانه بهره می‌برد، موردحمله قرارداده و ضربات سنگینی به آن‌ها وارد کردند. این عملیات سبب شد تا عراق در شمال خوزستان جبهه دفاعی خود را کاملاً عقب بکشد و خطر حمله به اهواز منتفی شود. همچنین برای اولین بار رزمندگان اسلام توانستند هم‌زمان خطوط مقدم پدافندی و عقبه نیروی دشمن را مورد حملات کوبنده و غافلگیرانه خود قرارداده و فرصت هرگونه عکس‌العمل مناسب را از آن‌ها سلب کنند. در این عملیات به علت محدودیت مهمات بعضی از جنگ‌افزارهای توپخانه، از گردان‌های ۱۰۵ میلی‌متری هیچ‌گونه محدودیتی ازنظر مهمات نداشتند، استفاده شد. همچنین یک گردان توپخانه ۱۰۵ میلی‌متری برای اینکه بتواند پرده حداکثر پشتیبانی را از عملیات به عمل‌آورده و محدودیت برد خود را کاهش دهد، به جلو تغییر مکان داده و موضعی را در میان تپه‌های رملی حوالی دیدگاه جلو اشغال کرد. فرمانده نیروی زمینی، شهید ارجمند سپهبد علی صیاد شیرازی، در پاسخ به گزارش لشکر۱۶ زرهی مبنی بر کمبود مهمات نوشت: ((کمبود مهمات مهم نیست، خدا با ماست و من هم با شما هستم)).
ارتش و سپاه در کنار صدها هزار نیروی داوطلب و بسیجی که در جنوب گردآمده بودند، عملیات فتح‌المبین، بزرگ‌ترین تک را در محور شوش، دزفول و غرب رود کرخه سازمان داده و در ۳۰ دقیقه بامداد دوم فروردین ۱۳۶۱ از چند محور اقدام به یورش به عمق مواضع عراق کرد. این عملیات از پشتیبانی آتش ۲۶ گردان توپخانه از ۳ توپخانه لشکری و ۴ گردان کمک مستقیم، توپخانه تیپ‌های مستقل و دو گروه توپخانه بهره می‌برد. درحالی‌که انتظار نظامیان عراق این بود که ایران پس از عملیات عظیم فتح‌المبین، مدتی استراحت به نظامیان خود بدهد اما فرماندهی جنگ با توجه به روحیه بالای نیروها بلافاصله موقعیت را برای عملیات مناسب دید و در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ نیروهای عراقی را موردحمله قرارداد. درنبرد عظیم بیت‌المقدس، ضمن بازپس‌گیری خرمشهر، بیش از ۵ هزار کیلومترمربع از خاک ایران آزاد و ارتش عراق به پشت مرزهای بین‌المللی رانده شد. این عملیات سبب شد تا ۲۰ درصد ارتش عراق منهدم و عملاً ماشین جنگی عراق زمین‌گیر شود. در این عملیات نیروی زمینی ارتش، امکانات بسیار گسترده‌ای را پای‌کار آورده بود؛ ازجمله ۲۹ گردان توپخانه از ۳ توپخانه لشکری، پنج گردان کمک مستقیم توپخانه، تیپ‌های مستقل و دو گروه توپخانه جمعاً متجاوز از ۵۰۰ قبضه توپ.
چنانچه تعداد توپ‌های گردان کاتیوشا را نیز اضافه کنیم، تعداد قبضه توپ‌های به کار گرفته‌شده بالغ‌بر ۱۲۰۰ قبضه خواهد شد. لازم به یادآوری است برای تداوم عملیات بیش از ۲ میلیون گلوله توپ برای پشتیبانی آتش یگان‌ها در ۲۶ شبانه‌روز نبرد مداوم به پای‌کار آمده بود. گفتنی است علاوه بر این، سپاه نیز با استفاده از تعدادی عراده توپ غنیمت گرفته‌شده با استفاده از عملیات‌های طریق‌القدس و فتح‌المبین، چندین یگان در حد آتشبارهایی چهار توپی تشکیل و در این عملیات شرکت داده بود.
- دوره سوم- زمانی که ارتش و سپاه جداگانه عملیات می‌کردند: (از اوایل سال ۶۴ تا پایان جنگ )
در این دوره، مدیریت و فرماندهی و اداره امور عملیات‌ها، در ارتش و سپاه جداگانه و مستقل بود. در این دوره سپاه عملیات والفجر ۸ را به‌طور مستقل طراحی و به کمک پشتیبانی ارتش به مورداجرا گذاشت. ارتش نیز برای حمایت از این عملیات با چهار لشکر در منطقه شلمچه در نقش تک پشتیبانی موجب تسهیل عملیات سپاه گردید. همچنین عملیات کربلای ۵ طور مستقل توسط سپاه در جنوب اجرا شد و ارتش نیز در منطقه دیگری از مناطق غرب کشور، عملیاتی تحت عنوان کربلای ۶ را اجرا می‌کرد.
امیر دریابان شمخانی درباره حضور توپخانه ارتش در عملیات‌ها می‌گوید:
((ارتش و سپاه همواره عملیات مشترک نداشتند و همواره عملیات مشترک داشتند. آنجایی که می‌گویند ارتش و سپاه عملیات مشترک نداشتند هیچ عملیاتی وجود ندارد که توپخانه ارتش در آن دخیل نبوده باشد)).
منبع: مجله صف شماره 359، مهر 1389، ساعس اجا، ص139
انتهای مطلب
