فرماندهی در این عملیات مشترک به عهده قرارگاه قائم در عینخوش بود و دو تیپ پیاده (یکم از لشکر21، تیپ84)، یک گردان از تیپ58 ذوالفقار، تیپ3 زرهی از لشکر16 و تیپ37 زرهی نزاجا در جنوب منطقه عملیات حضور داشتند. پوشش هوایی منطقه نبرد با هواپیماهای «اف5»، «اف4» و «اف14» تحت هدایت رادارهای دزفول، اهواز و سربندر بود و آتشبارهای «هاگ» از پایگاه موشکی «تبوک» در شمال آبادان به عینخوش گسترش یافتند و نیز پایگاه موشکی «بدر» در جنوب منطقه و «خیبر» در جنوبغربی منطقه عملیات (نزدیک فکه و بستان) استقرار یافتند. از نظر آتش پشتیبانی، براساس درخواست قرارگاه «قائم» تا حداکثر توان رزمی پایگاههای هوایی دزفول و بوشهر برای عملیات پیشبینی شده بود.
در روز اول، بارش باران فراوان و سیلآسا، اجرای عملیات را با اختلال مواجه ساخت؛ اما به هر زحمتی مرحله اول ظاهراً با موفقیت به پایان رسید. مرحله دوم در ساعت 02:30 بامداد روز یازدهم آغاز شد و آن‌هم طی تلاش چهار شبانه روز با موفقیت پیشبینی شده در طرح روبرو نشد و مرحله سوم نیز در ساعت22:00 روز پانزدهم آبان با وجود خستگی مفرط رزمندگان شروع شد که نتایج مطلوبی در برنداشت. معالوصف از نظر آماری چنین اعلام شد که ده فروند هواپیمای دشمن سرنگون شده یا 260 دستگاه تانک و نفربر دشمن منهدم و 150 دستگاه تانک و نفربر به غنیمت گرفته شده است که بیشتر جنبه تبلیغی و عملیات روانی داشت.
طی نبردهای هوایی، در روز 19/8/1365، نیز ایستگاه شنود الکترونیکی «فاشا» اطلاع داد که یک فروند جنگنده بمبافکن دشمن نیروهای خودشان را بمباران کرده است. در روز بیستم آبان، معاون اطلاعاتی نیرو نامه‌ای به ریاست ستاد ارتش (رکن3) نوشت که در آن اشاره شده بود خلبان اسیر عراقی که چند روز پیش به اسارت درآمده در بازجویی خود گفته است که وقتی آتش توپخانه ایرانیها روی پایگاه هوایی شعیبیه در نزدیکی بصره متمرکز می‌شود، تمام پروازها و فعالیتهای این پایگاه لغو شده و تا نیم ساعت بعد از بمباران هم حرکتی مشاهده نمی‌شود. با این حال، از بامداد روز بیستم آبان، عملیات «محرم» پایان یافت. اما از یک طرف به خاطر این که پیروزی مهمی بدست نیامده بود و از طرف دیگر از آنجایی که رزمندگان خودی هنوز زیر آتش توپخانه دشمن بودند، عملیات هوایی تمدید شد و از آن روز تا روز30/8/1361 به تناوب نبردهای هوایی توسط سایت «عمار» و هواپیماهای رزمی ادامه داشت. در این روز، قرارگاه قائم اعلام کرد که روز گذشته پنج فروند دیگر از هواپیماهای مهاجم عراق در منطقه عملیاتی محرم سرنگون شده‌اند، که مراتب در اطلاعیه شماره 1182 ستاد مشترک ارتش به این شرح درج شد:
«طی روز جاری (دیروز) بوسیله آتش یگانهای پدافند هوایی و خلبانان قهرمان نهاجا پنج فروند از هواپیماهای دشمن در منطقه عملیاتی محرم ساقط گردید و تعداد هواپیماهای سرنگون شده دشمن در این منطقه به 24 فروند رسید».
سرانجام در روز دوم آذر، پس از 39 روز نبرد هوایی، دستور رزمی «شهاب-1» در پشتیبانی از عملیات «محرم» مختومه اعلام شد. اگرچه عملیات «شهاب-1» به منظور استقرار نیروهای خودی در سنگرهای ایمن به مدت 48 ساعت دیگر ادامه یافت.
پ ـ نبردهای هوایی پایانی سال سوم جنگ
در این مبحث به ادامه برخی از نبردهای مؤثر سال سوم جنگ، سوانح و نیز آماری از میزان انجام مأموریتهای رزمی توسط هواپیماهای شکاری و خدمات رزمی توسط سامانه ترابری نهاجا اشاره می‌شود.
از روز نهم آذر، به مدت بیست روز به دلیل یخبندان، نبردهای هوایی متوقف شد تا این که در روز 29 آذر1361، دو فروند هواپیمای «آر.اف4» براساس دستور رزمی«ناصر» از منطقه عملیاتی محرم عکسبرداری کردند که عکسها پس از ظهور ناخوانا بود و نیاز به تکرار داشت که در روزهای بعد این مأموریت انجام شد و پس از آن دستور رزمی «شهاب-2» برای عملیات مشترک «کربلای11» و عملیات «والفجر مقدماتی[2]» که فرایند زمینی آن در 17 بهمن 1361، آغاز شد نیز صادر گردید که آنها نیز همان گونه که در جدول شماره 1-4 آورده شده است، در مراحل ابتدایی متوقف شدند و دستاورهای محسوسی نداشتند.
منبع: نبردهای هوایی ایران، سرتیپ2 خلبان حسین خلیلی، 1398، ایران سبز، تهران
[1] – به دلیل تشابه اسمی با عملیات کربلای-4و 5 که در ماههای پایانی 1365 توسط سپاه انجام شده، نام عملیات همان «مسلم« و «محرم» ذکر شده اند.
[2]– جهت آگاهی بنگرید به: حسینی، سیدیعقوب (1390) «والفجر مقدماتی» تهران: انتشارات سبز به سفارش هیأت معارف جنگ شهید صیادشیرازی
انتهای مطلب
