1ـ نبردهای هوایی و عملیات سال سوم جنگ و راهبردهای دشمن
پس از ناکامی در عملیات رمضان، دیدگاهها و اختلاف نظرات تاکتیکی بین سران سپاه پاسداران و ارتش به‌صورت چشمگیری افزایش یافت. معالوصف در سال سوم جنگ حداقل 9 عملیات کوچک و بزرگ، اغلب در منطقه غرب کشور باهدف نفوذ به عراق و تصرف بخشی از خاک این کشور به‌منظور فراهم کردن زمینه مناسب برای مذاکره به نفع جمهوری اسلامی ایران طراحی و اجرا شد که اغلب دستاورد مطلوبی نداشتند. در این مبحث شرح دو عملیات بزرگ «مسلم بن عقیل« و «محرم» بهاختصار ارائه میشود.
الف ـ عملیات مسلم بن عقیل«شبح6»
پشتیبانی هوایی از عملیات «مسلم بن عقیل« طبق دستور رزمی «شبح6» ساعت 01:00 مورخ 9/7/1361، با رمز «یا ابوالفضلالعباس» آغاز و آماج آن چنین برگزیده‌شده بود؛ تا بلندیهای مرزی از «گیسکه» در ایلام، پاسگاه «میانتنگ»، پاسگاه «سومار» و «کهنه‌ریگ» و نقطه «سانواپا» از دست دشمن بیرون آورده شود. چراکه شهر مندلی واقع در پشت این کوهِ بزرگ محاصره میشد و زیر آتش توپخانه ارتش قرار میگرفت. درپی آن، مسافت شهر «مندلی» تا «بغداد» را یک یا چند لشکر زرهی و مکانیزه میتوانستند در زمانی کمتر از یک هفته پیموده و خود را به دروازههای بغداد برسانند. بنابراین، تیپ‌های ارتش و سپاه کار خود را در نخستین ساعات بامداد روز نهم مهر آغاز کردند و با نبردهای سنگین بخشی از تنگناها را گشودند، اما با توجه به این که لشکریان سپاه اغلب پیاده بودند و تیپ‌های لشکر81 زرهی هم تانک و زرهپوش کافی نداشتند لذا پس از شکسته شدن خط دفاعی دشمن در برخی از نبردگاهها و بروز خستگی در رزمندگان[1]، به ناچار فرمانده قرارگاه عملیاتی نجف (ظفر) به یگانهای تحت امر خود دستور داد تا سنگرهای پدافندی خود را در همان مواضعی که بدست آوردهاند، استوار ساخته و امنیت بخشند و آماده برای دفاع در برابر پاتکهای دشمن باشند. در این روز، 11 نوبت پرواز گشت رزمی برفراز منطقه توسط فانتومها از پایگاه همدان برای پوشش هوایی و 38 نوبت پرواز خدماتی و پشتیبانی رزمی نیز توسط سامانه ترابری هوایی نهاجا صورت گرفت[2].
ارتش عراق از بامداد روز دهم مهرماه، آتش خود را روی مواضع خودی در «سلمان کشته» و «میان تنگ» روانه ساخت و مانور خود را در شرق «سومار» آغاز کرد و بر فشار خود افزود تا این که در روز یازدهم مهر، طی پاتکی یگانهای خود را به «سلمان کشته» آورد و آتش توپخانهاش را روانه یگانهای ایرانی نمود و چنین آتش سهمگینی از یازدهم تا روز سیزدهم مهر پی گرفته شد. در این روز، مانور یگانهای ارتش عراق از دُور افتاد و نبردگاه «سومار» روی به آرامی گذاشت.
در روز سیزدهم مهرماه، فرمانده قرارگاه ظفر درخواست آتش پشتیبانی هوایی کرد که ایستادگی «تیپ 421 پیاده» را در منطقه «سانواپا» درهم شکند. خلبانان گردان31 با شش فروند هواپیمای فانتوم و 29 هزار و 520 پوند مهمات، ادوات جنگی و نیروهای تیپ 421 را آماج یورشهای هوایی خود ساختند. فردای همین روز، خلبانان گردان41 پایگاه هوایی دزفول با دو فروند هواپیمای «اف5» و چهار هزار و 500 پوند مهمات، یگانهای تیپ46 مکانیزه دشمن در جنوبغربی «میانتنگ» و همزمان خلبانان گردان31 «اف4» از پایگاه هوایی همدان با 29 هزار و 540 پوند مهمات، یگانهای زرهی و مکانیزه او در بخش باختری سومار را زیر آتش هوایی گرفتند و پاتکهای سهمگین دشمن این گونه ناکام ماند. این یورشها توسط قرارگاه «ظفر» درخواست میشد. این قرارگاه اطلاع داد که در تاریکی شب، ارتش عراق دست به پاتک سنگین در نقاط «سلمان کشته» و «میان تنگ» زده است و درخواست پشتیبانی هوایی علیه تیپ 46 مکانیزه و 421 پیاده را داشت که با آتش جنگندههای نهاجا دشمن در ساعت 9:00، مجبور به عقبنشینی شد. به همین دلیل، نبردهای هوایی در روز 14 مهر به اوج خود رسید و 38 نوبت پرواز گشت رزمی برای دفاع هوایی منطقه نبرد و هشت نوبت پرواز بمباران هوایی در راستای تهیه آتش پشتیبانی برای قرارگاه مقدم نزاجا در غرب و 58 نوبت پرواز ترابری هوایی و خدمات پشتیبتانی رزمی به انجام رسید. در همان چند روز، 105 نوبت پرواز گشت رزمی هوایی و 14 نوبت پرواز آتش پشتیبانی هوایی صورت گرفت و در سایه نبردهای هوایی بخشی از اهداف عملیات تثبیت شد.
در ساعت 6:30 روز پانزدهم مهر نیز خبر دادند که یک فروند بالگرد «هوانیروز » در کرمانشاه سانحه دیده و خلبانان آن مجروحند و میبایست یک فروند هواپیمای نهاجا آنان را به تهران منتقل کند که چنین شد و این خلبانان نیز نجات یافتند.
در روز جمعه شانزدهم مهر، فرمانده قرارگاه ویژه عملیات هوایی در غرب، دستور رزمی «شبح-6» را برای مدت یک هفته دیگر تمدید کرد. در هفدهم مهر، 37 نوبت پرواز گشت رزمی و یک نوبت پرواز دریایی و 23 نوبت پرواز ترابری هوایی انجام گرفت و دشمن نیز در شرق مندلی و مناطق عملیاتی مسلم ابن عقیل در ارتفاعات «کهنه‌ریگ » «سانواپا» «سلمان کشته» طی شانزده مرحله حداقل با یک دسته پروازی هجوم هوایی آورد. البته خلبانان پایگاه سوم شکاری همدان، هر بار با هواپیماهای فانتوم خود به مقابله برخاستند و بمباران‌های دشمن بر روی اهداف آنها که قرارگاه‌های ظفر 1،2،3 بودند، به درستی انجام نشد و نیروهای ایرانی در سنگرهای خود پدافند کردند. در روزهای هیجدهم و نوزدهم مهر 1361، خلبانان پایگاه‌های یکم شکاری در مهرآباد از منطقه عملیاتی مسلم ابن عقیل عکس هوایی تهیه کردند و در روزهای هیجدهم و بیستم خلبانان سوم شکاری با دو فروند هواپیمای جنگنده بمبافکن عراقی در آسمان منطقه عملیاتی مسلم ابن عقیل روبرو شدند و با شلیک موشک‌های راداری «اسپارو» یک فروند از هواپیماهای دشمن را در حوالی ارتفاعات «کهنه‌ریگ» و یک فروند دیگر را در روی دهکده «رووان» نزدیک قرارگاه ظفر سرنگون کردند.
در روز 21 مهر 1361، خلبانان پایگاه دوم شکاری تبریز بنابر درخواست قرارگاه مقدم نزاجا در ارومیه (لشکر64) با دو فروند هواپیمای «اف5ئی» به اهدافی که آن قرارگاه تعیین کرده بود، حملهور شدند. و در روز 22 مهر، با دو فروند «اف5ئی» و پنج هزار پوند مهمات جنگی علیه قرارگاه لشکر7 ارتش عراق در غرب قصرشیرین طبق درخواست آتش پشتیبانی از سوی قرارگاه ظفر و در ادامه عملیات «مسلم ابن عقیل» حمله کردند. در جمعه 23 مهر، خلبانان دشمن به قرارگاه ظفر در غرب و در منطقه عملیاتی مسلم ابن عقیل حمله کردند و بمبها در فاصله 50 متری قرارگاه فرو ریخته شده که البته آتشسوزی جزیی در نیزارها بوجود آمد، اما تلفاتی در بر نداشت و نیز در ساعت 14:55 یک فروند هواپیمای جنگنده بمبافکن دشمن در منطقه عملیات با شلیک موشکی از طرف خلبانان ایرانی در 10 مایلی باخترِ گیلان‌غرب سقوط کرد و منهدم شد.
نتیجه کلی عملیات: در این عملیات ارتفاعات، «کهنه‌ریگ» و «گیسکه» به تصرف ارتش در آمده و بیش از 150 کیلومتر مربع از خاک میهن اسلامی آزاد شد. بیش از چهار هزار نفر از افراد دشمن کشته و 325 نفر از آنان به اسارت در آمدند، تیپ 421 پیاده، تیپ 46 مکانیزه خسارات کلی دیدند و به تیپ‌های 19 و 39 از لشکر7 نیز تلفات و ضایعات شدید وارد شد. سه گروهان کماندویی از لشکر7 ارتش عراق در اجرای پاتک‌هایشان به کلی منهدم شدند. شش دستگاه تانک به غنیمت لشکر81 در آمد و 15 دستگاه نیز منهدم شد. شش دستگاه نفر بر زرهی و بیش از 20 عراده توپ و 30 دستگاه خودرو به غنیمت درآمدند و 10 دستگاه نفربر زرهی و تعداد زیادی توپ و خودرو منهدم شدند. چهار فروند هواپیمای دشمن در درگیری‌های هوایی بر فراز آسمان منطقه عملیاتی مسلم ابن عقیل شکار موشک‌های «اسپارو» خلبانان «اف4» مأمور گشت رزمی هوایی آن منطقه شدند. در این عملیات، 28 نوبت بمباران هوایی و 248 نوبت پرواز پشتیبانی رزمی انجام گرفت و 31 هزار و 680 پوند مهمات جنگی مصرف شد.
منبع: نبردهای هوایی ایران، سرتیپ2 خلبان حسین خلیلی، 1398، ایران سبز، تهران
[1]– چرا که جنگ در دشتی هموار و بدون عارضه در خوزستان با جنگ در کوهستان برای یگانهای پیاده بسیار دگرگون و دشوار مینمود.
[2]– این عملیات برای فریب ارتش عراق است و در جنوب عملیات سنگینتری برای تصرف بصره انجام خواهد شد که در در نتیجه اعلام آماده باش صددرصد در منطقه جنوب نمود؛ ضمن این که در ساعت 20:30 یک کامیون حامل 150 کیلو مواد منفجره در میدان توپخانه در کنار ساختمان مخابرات منجر شد..
انتهای مطلب
