به مناسبت سالگرد سقوط هواپیمای مسافریA300 توسط ناو وینسنس آمریکا در خلیج فارس(انتشار مجدد)

مسافران این هواپیما از ملیت‌های مختلف ایرانی، هندی، پاکستانی، اماراتی، ایتالیایی و یوگسلاو و شامل 156 مرد، 56 زن، 57 کودک 2 تا 12 ساله و 8 کودک زیر دو سال بودند که همراه 16 نفر خدمه پروازی هواپیما به علت شدت انفجار همگی به شهادت رسیده و اجساد تکه پاره شده آنها در لابه‌لای قطعات هواپیما به دریا سقوط کرد و پس از ساعت‌ها تلاش گروه‌های تجسس، به زحمت اجساد تعدادی از قربانیان از محل سقوط لاشة هواپیما جمع‌آوری گردید.

      این حادثه به قدری غم‌انگیز بود که موجی از تنفر و انزجار از حاکمان آمریکا را در سطح جهان برانگیخت؛ به گونه‌ای که حتی مطبوعات استکباری نیز با وجود شیطنت‌هایی که ابتدا در مقصر جلوه دادن جمهوری اسلامی از خود نشان دادند، نهایتاً مسئولیت این جنایت هولناک را متوجه آمریکا ساختند؛ از جمله هفته نامه تایم (TIME) چاپ آمریکا، در گزارشی تحلیلی با عنوان «وحشت فناوری بالا» نوشت: در خارج از ایران به سختی کسی دیده می‌شود که شک کند سرنگون نمودن ایرباس یک اشتباه محض بوده است، اما چگونه ممکن است یک سامانة (سیستم) هشدار دهنده و سلاح پیشرفتة گران‌قیمتی به ارزش 6 میلیون دلار با خدمه‌ای که در سطح بالایی آموزش دیده‌اند چنین خطای بزرگی را مرتکب شود؟[1]

      روزنامة زوددویچه سایتونگ چاپ آلمان نیز با عنوان «یک اشتباه وحشتناک» نوشت: انهدام یک فروند هواپیمای مسافربر ایرانی یک اشتباهِ هولناک می‌باشد که در آینده عواقب خیلی مهمّی در سیاست آمریکا در خاورمیانه و روابط ایران با غرب خواهد داشت.[2]

      با این همه مقام‌های آمریکایی که در ابتدا از پذیرش این موضوع طفره می‌رفتند، بر اثر فشار افکار عمومی به ناچار زبان به اعتراف گشودند؛ چنان که آدمیرال استانسفیلد ترنر، رئیس سابق CIA از کاخ سفید خواست که به صراحت از این واقعه ابراز ندامت کند.[3]

در همین راستا رونالد ریگان در تاریخ 14/4/1367 در برابر خبرنگاران اظهار داشت که در پی ماجرای غم‌انگیز دریایی هواپیمای مسافربری ایرانی که بر اثر شلیک موشک‌های آمریکا در خلیج فارس سقوط کرد به اندازه کافی از ایران عذرخواهی کرده است.[4]

     هفته نامة نیوزویک در شمارة 15/4/1367 خود نوشت: ناخدا ویلیام راجرز، فرماندة رزم‌ناو وینسنس که یک هواپیمای ایرباس ایرانی را ساقط کرده، از فرماندة‌ نیروی دریایی آمریکا در منطقه اجازة شلیک گرفته است.

پس از جنایت وحشتناک سقوط هواپیمای ایرباس مسافری A300 توسط ناو آمریکایی وینسنس در سوم جولای 1988 بر فراز آب‌های نیلگون خلیج‌فارس ، دریادار ویلیام فوگارتی، رئیس بخش سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی ادارة پنجم ستاد مشترک ارتش آمریکا(J5) ، به عنوان رئیس یک تیم هفت نفرة بازرسی شرایط پیرامونی این سانحة غیرانسانی تعیین شد و در تاریخ پنجم جولای(2 روز بعد از سانحه) به همراه تیم خود برای انجام مأموریتش وارد بحرین گردید.

فوگارتی پس از بررسی موضوع، گزارش خود را در 53 صفحه در خصوص وقایع قبل، حین و پس از حمله به هواپیمای مسافری ایرباس 300 ، تنظیم و به مقام‌های مافوق تسلیم نمود.(اصل این گزارش و ترجمه آن در مرکز ملی اسناد و کتابخانة دفاع مقدس پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس موجود است)

با اینکه در این گزارش واقعیت‌ها و حقایق خوبی دیده می‌شود ولی جمع بندی و نتیجه گیری رئیس تیم بازرسی و سایر مقام‌های آمریکایی به صورت غیر منطقی و جانب‌دارانه به نفع کارکنان مقصر ناو وینسنس می‌باشد .‌

با این توضیح که IFF=Identification Friend from Foe سامانة تشخیص دوست از دشمن (و یا مسافر بری و ترابری از هواپیماهای جنگی) است و اگر علامت (سیگنال) مد3 ارسال کند، هواپیمای هدف غیر جنگی تلقی می‌شود و نیز اینکه هدف شماره 4131 همان ایرباس مسافری A-300 بی دفاع است، در اینجا برای مشخص شدن نتیجه گیری غیر منطقی از گزارش مذکور و غیر عمد تلقی کردن این اقدام ددمنشانه، ترجمة بخش‌هایی از قسمت پایانی همین گزارش (با توضیحاتی در داخل کمان) عیناً ارائه می‌شود: 

ث- درگیری هوایی

1- در حقیقت پیش از اصابت موشک‌ها، پرواز 655 هرگز کاهش ارتفاع نداشت.

(توضیح: اگر کاهش ارتفاع داشت به منزله آمادگی حمله به کشتی وینسنس تلقی می‌شد که اشتباهاً شاید هم عمداً گفتند کاهش ارتفاع داشته است و به آن حمله کردند.)

2- هواپیمای ایرباس 300، پرواز 655 هواپیمایی ایران ایر در مسیری عادی از درون راهروی هوایی مقرر A-59 از بندرعباس به مقصد دبی برخاسته بود. 

3- پرواز 655 دقیقاً روی محور مرکزی دالان هواییA-59 قرار نداشته و 37/3 مایل دریایی به سمت غرب این محور انحراف داشت. با این حال درون دالان هوایی مقرر قرار گرفته بود.(توضیح اینکه به هر حال داخل دالان مسافری پرواز می‌کرده)

4-  پرواز 655 ایران ایر مد 2-1100 از خود مخابره نمی‌کرد، بلکه در تمام طول پرواز مد 3-6760 از خود مخابره کرد.( توضیح اینکه بسامد (فرکانس) مد 2 – 1100 نمایانگر هواپیمای جنگی است)

5- افسر تشخیص هویت، نمایش مد 2-1100 را روی ICI (صفحه نشان‌دهنده) به اشتباه به هدف4131 نسبت داده است. طبق تحلیل داده‌ها این اشتباه از آنجایی رخ داده که در بدوِ پرواز هدف 4131 از بندرعباس، افسر تشخیص هویت روی این هدف متمرکز شده و به مدت 90 ثانیه دستگاه در حالت تمرکز روی هدف باقی مانده است. این بدان معنی است که با نزدیک شدن مشخصه تمرکز روی هدف به وینسنس، منشأ مخابره امواج برای RCI همچنان بندرعباس بوده است. بنابراین مخابرة امواج مد2 می‌توانسته مربوط به هواپیمای (جنگی) مستقر در فرودگاه بندرعباس باشدکه در بُرد حسگرهای RCI قرارگرفته است.

6- افسر فرمانده، افسر ارشد ثبت داده‌ها و کارکنان (پرسنل) کلیدی بخش جنگ افزار ضد هوایی CIC صادقانه (!!!) بر این باور بودند که با هواپیمای مهاجمی روبه‌رو هستند. (توضیح: بر چه اساسی بر این باورند؟ اگر کارکنان کشتی دچار توهم شدند باید تاوان آن را مسافران غیر نظامی کهن‌سال، خردسال، زن و بچه بی دفاع و بی گناه هواپیمای مسافری300 A- پرواز 655 بپردازند؟)

7- در شرایط پر تنشِ پیش از درگیری قریب‌الوقوع ، کاملاً محتمل است که گزارش‌های مسئول هماهنگی اطلاعات راه کنشی (تاکتیکی) روی شبکه 15، مبنی بر کاهش ارتفاع تا رسیدن هدف به فاصله 15 مایلی، در واقع میزان فاصله را ارائه می‌داده که ممکن است اشتباهاً به جای ارتفاع از آن برداشت شده باشد، یا این افسر به سادگی در خواندن داده‌های CRO خود اعداد مربوط به فاصله و ارتفاع را جابه‌جا خوانده است!!! (اشتباه)

8- آنچه سرپرست واپایش (کنترل) هوایی کشتی در مورد ارتفاع 7800 پایی در فاصله6 مایلی (مایل دریایی)به خاطر می‌آورد، در حقیقت مشخصات هدف 4131 پس از برخورد موشک‌هاست؛ به بیان دیگر ارتفاع هواپیما در زمان سقوط به سطح آب را نشان می‌دهد.

اشتباه ، اشتباه ، اشتباه …

در این خصوص جا دارد که بخشی از نوشتة هفته نامة تایم آمریکا را که در بالا ذکر شد، مجدداً یادآور شویم که: "… چگونه ممکن است یک سامانه (سیستم) هشدار دهنده و سلاح پیشرفته گران‌قیمتی به ارزش 6 میلیون دلار با خدمه‌ای که در سطح بالایی آموزش دیده‌اند چنین خطای بزرگی را مرتکب شود؟"

به فرض (باور نکردنی) اینکه این جنایت اشتباهی و یا غیر عمد بوده است، آیا جنایت بوده یا خیر؟ که همه ازجمله خود آمریکایی‌ها به جنایت بودن آن اذعان دارند، در این صورت کسی که مرتکب جنایت شده، (و لو غیر عمد!) آیا در نظام حقوقی و داد رسی باید مجازات شود یا نشان افتخار دریافت نماید؟!

ضمناً در بند 2 "تحقیقات بعد از واقعه"  در همین گزارش آمده است:

"داده‌های موجود در نوارهای اطلاعاتی کشتی وینسنس، اطلاعات برگرفته از کشتی سایدز و اطلاعات جاسوسی موثق مهر تأییدی بر این حقیقت است که هدف شماره 4131 (همان پرواز 655مسافری ایرباس300) از الگوی عادی پرواز مسافربری پیروی می‌کرده، در راهروی هوایی مقرر در حال پرواز بوده، مُدِ سه-6760 را مخابره می‌کرده (یعنی هواپیمای غیر جنگی) و از لحظه پرواز از بندرعباس تا لحظه‌ای که مورد اصابت موشک‌ها قرار گرفته، الگوی پرواز صعودی داشته است."(یعنی به سمت ناو وینسنس حمله‌ور نبوده است)

      همین یک بند (پاراگراف) گزارش تیم بازرسی، غیر نظامی و مسافری بودن هواپیما و تهدید نبودن آن برای ناو وینسنس را تأیید نموده و دقیقاً خلاف توهّمات افسر تشخیص هویت بوده که متأسفانه (راست یا دروغ) اطلاعات غلط در اختیار فرماندة ناو قرار داده و او هم فرمان شلیک را صادر کرده است!!!

        با این اوصاف آیا استحقاق پرواز مسافری 655 با 290 نفر سرنشین کودک و پیر و جوان و زن و مرد از 6 ملیت- ساقط شدن با شلیک ناجوانمردانه دو موشک بود؟!

پس از وقوع این جنایت هولناک، با وجود دیپلماسی فعال جمهوری اسلامی ایران و شکایت به سازمان‌های بین‌المللی، به لحاظ جوِّ حاکم بر فضای سیاسی بین‌المللی متأثر از نفوذ آمریکا در آن زمان و ارتباط دادن هر موضوعی به پذیرش قطعنامة 598، و با اینکه این اقدام وحشیانه برابر کنوانسیون 1944 هواپیمایی غیر نظامی شیکاگو، کنوانسیون 1971 امنیت هوایی مونترال و تعمیم 18 مارس 1989 شورای سازمان هواپیمایی غیر نظامی بین‌المللی ایکائو  عمل محکومی بود[5] ، این جنایت وحشتناک آن‌گونه که باید و شاید از سوی مجامع بین‌المللی محکوم نشد و تنها به اظهار تأسف، همدردی با خانواده‌های قربانیان و این‌گونه موضع‌گیری‌های بی‌حاصل انجامید.

      البته شخصیت‌های معدودی از سران بعضی کشورها و سازمان‌ها، مانند رؤسای جمهور الجزایر و سوئیس، صدر اعظم اتریش و علامه سید حسین فضل ا… با ارسال پیام‌هایی برای ریاست جمهوری وقت ایران (حضرت آیت ا…خامنه‌ای) مراتب تسلیت و همدردی خود را اعلام و بعضاً این جنایت را محکوم نمودند[6] . همچنین دو سناتور مجلس سنای آمریکا پیشنهاد دادند که دولت آمریکا باید به خانواده‌های قربانیان هواپیمای ایرانی خسارت بپردازد.[7]

      پرداخت غرامت به قربانیان این حادثه نیز به رغم اینکه از سوی برخی محافل جهانی و سازمان ایکائو مورد تأکید قرار گرفت، به لحاظ غربت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در صف‌بندی دو قطبی جهان سیاست آن روزگار که از عدم وابستگی به هیچ یک از دو قطب و یا کشورهای خارجی نشئت می‌گرفت، از پشتوانه لازم بین‌المللی برخوردار نبود و بنا بر این به مدت هفت سال به درازا کشید و لاجرم در اسفندماه 1374 اسناد پرداخت غرامت امضاء و 40 میلیون دلار بابت غرامت هواپیما و 8/61 میلیون دلار بابت غرامت قربانیان حادثه به حساب بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در یونیون بانک سوئیس واریز گردید و به تدریج به بازماندگان قربانیان پرداخت شد.

      اکنون که 25 سال از وقوع آن حادثه دل‌خراش می‌گذرد، گرچه هیئت حاکمه غالب کشورهای جهان به لحاظ ملاحظات سیاسی و وابستگی به استکبار جهانی، جمهوری اسلامی ایران را در خصوص بازستانی حقوق حقّهِ خود، به ویژه در بخش کیفری پرونده تنها گذاشتند، اما در بیست و پنجمین سالگرد این فاجعه انسانی و گرامیداشت یاد قربانیان آن، هنوز قلب ملت‌های رنج کشیده و میلیون‌ها نفر از انسان‌های آزاده در سرتاسر جهان در سوگ همنوعان بی‌گناه خود محزون و از عاملان این جنایت متنفر می‌باشد و دیر نخواهد بود زمانی که سردمداران قاتل آمریکا و فرماندهان خون‌آشام رزم‌ناو وینسنس، تقاص خون‌های مظلوم و به ناحق ریخته را بپردازند و به سزای اعمال ننگین خودشان برسند که «اَلَیسَ الصُّبحُ بِقَریبٍ»؟

       با این حال برابر قوانین بین‌المللی، این اقدام آمریکا یک جنایت انسانی و اقدامی تروریستی بوده است که از نظر نظام جمهوری اسلامی و ملت ایران، پرونده آن برای همیشه باز و به ویژه از بعد کیفری قابل پیگیری است.

_____________________________

 [1] ـ شماره 18 جولای 1988 (27/تیر/1367)