شاید این سؤال به ذهن متبادر شود که اینجا سرزمینهای جنگی است. قطعهای از سرزمین خونبار جنوب کشور است که روزگاری قریب به بیست سال پیش و پیشتر به مدت هشت سال در آن جنگ و خونریزی، آتش و باروت، انفجار و تخریب، فریاد و شیون، تکبیر حزب الله و یا زنده باد صدام صداميان، کشته و زخمی، جنازه و اعضاء قطعه قطعه بدنها، اشک و یتیمی، سختی و گرسنگی، آوارگی و غربت، مظلومیت و سُبعیت حاکم بوده است. کجا در این شرایط سلام رد و بدل میشده است؟
اگر سلام یعنی:
صلح و دوستی،
امنیت و آرامش،
خوشآمدگویی،
تكريم،
آشنایی دادن با کلام شیرین،
خداحافظی و خاطره خوش،
رحمت و شفقت،
اذن دخول،
کدامیک از این معانی با عباراتی که به عنوان الفاظی از وقایع اینجا ذکر شد، جنگ و خونریزی، آتش و باروت، کشته و زخمی و… مطابقت دارد؟!
عیبی ندارد، این هم یک سوال است. برای پاسخ آن باید سیری کوتاه ولی تا حدودی دقیق و با اندکی تعقل در قرآن کریم، این کلام نورانی حضرت حق، داشته باشیم.
این نگاه ما به آیات شریفی است که در آنها کلمه سلام آمده و عبارات دیگری مثل صلوات که معنی سلام و درود قویتر را دربرداشته باشد.
با این نگاه میتوانیم به چند طبقهبندی یا فهرست برسیم. البته این طبقهبندی و فهرست باتوجه به حافظهام از چنین آیاتی، همین الآن به ذهنم خطور کرده است.
در این زمینه مطالعه و بررسی داشته، ولی آنرا مدون نکردهام. لذا هرچقدر حافظهام مرا یاری کند و از بایگانی ذهنم آن موارد را در اختیارم بگذارد، می‌توانم به شما منتقل کنم.
ما همواره در سلام، دو طرف داریم: اظهارکننده یا تقدیمکننده سلام و دریافتکننده یا پاسخدهنده سلام.
من تعدادي از هر دو طرف را در يك فهرست کوتاه برايتان بیان میکنم:
- خداوند جلّ جلاله؛
- فرشتگان؛
- اهل بهشت؛
- پیامبران؛
- اولیاء خداوند؛
- صلحا؛
- شهدا؛
- مؤمنین؛
- صدّیقین؛
- متّقین؛
- صابرین.
حال برخي اماکن و محلهایی که در آن ندای سلام برخواسته است:
- خانه خدا (مکه معظمه)؛
- شهر پیامبر (مدینه منوره)؛
- دربهای ورودی بهشت؛
- قصور بهشت؛
- خانه پیامبر و سایر انبیاء؛
- مساجد و عبادتگاهها؛
- میادین رزم مسلمین و مجاهدان فی سبیل الله؛
- اردوگاههای رزمی مسلمین و مجاهدان فی سبیل الله؛
- خانه معصومین؛
- خانه اوصیاء پیامبران؛
- محل تولد انبیاء و معصومین؛
- خانه و محل حضور اولیاء خدا؛
- مشهد شهدا؛
- خانه و محل حضور مؤمنین؛
- خانه و محل حضور صلحا و صدّیقین؛
- محل ملاقات مؤمنین؛
- محل تولد اولیاء خداوند؛
- محل نزول وحی؛
- محل ارتحال پیامبران یا اولیاء خدا؛
- محل ارتحال مقربین از مؤمنین.
و در اینجا و در این فرصت تعدادی از زمانهایی که در آن لحظات سلام ادا و یا پاسخ داده میشود را بیان میکنم:
- لیله القدر از شب تا طلوع فجر؛
- لحظه شهادت شهید؛
- لحظه ارتحال انبیاء و اوصیاء و مقربین از مؤمنين؛
- زمان بعثت انبیاء؛
- لحظه تولد انبیاء و اوصیاء و معصومین؛
- در طول مدت زندگی دنیوی انبیاء و معصومین؛
- زمان ورود به بهشت؛
- زمان دیدار بهشتیان با یکدیگر؛
- زمان دیدار و خداحافظی مسلمین و مؤمنین با یکدیگر؛
- ورود به محشر و روز قیامت برای آنان که خداوند به ایشان نعمت عطاء فرموده؛
- لحظه ورود به منازل مؤمنین و مسلمين؛
- در معرکه نبرد و جهاد فی سبیل الله؛
- در لحظات تسلیم و رضا به امر حق تعالی.
به نظر ضروری است بعضی از معانی سلام و یا اهداف آنرا هم برایتان بگویم:
- گفتاری شیرین از پروردگار رحیم؛
- آشتی، صلح و اعلام صلح؛
- اعلام امنیت از شرّ و عذاب؛
- سلامت و ورود به حریم سلامتی؛
- اعلام ورود به منطقه خوشی و سعادت؛
- اعلام ورود به حریم امن الهی؛
- اعلام ورود به حریم مصونیت از گناه؛
- اظهار آشنایی و دوستی؛
- تکریم و احترام؛
- اعلام رحمت و رحیمیت پروردگار؛
- نوعی پاداش و ثواب؛
- اظهار رضایت و خشنودی؛
- تشکر و شکرگذاری؛
- بشارت آینده خوش (وعده نیک)؛
- خوشآمد گویی؛
- خداحافظی؛
- اذن دخول؛
- علامت و اعلان حضور؛
- نشان و مدال برای آنانی که خداوند دوستشان دارد؛
- بهترین گفتاری که پاسخ آن واجب است؛
- گفتاری که ادایش پاداش دارد؛
- اسمی از اسماء حُسنای الهی.
گرچه در بین مطالبی که تا حال بیان داشتم به بسیاری از دلایل مورد خطاب قرار گرفتن در سلام اشاره شده است، ولی به صورت تفکیکی نیز تعدادی از این دلایل را که از آیات شریفه قرآن استخراج میشود برایتان ذکر میکنم. چون درنهایت از این عرایضم منظوری دارم که با ذکر همین موارد آن منظور حاصل میشود.
شماری از دلایلی که به آن جهات انسان مورد خطاب سلام به ویژه سلام خداوند و ملائکه قرار میگیرد:
- شهادت در مسیر فی سبیل الله؛
- اعمال صالح؛
- مرارت در کسب علم؛
- مرارت در کسب معاش حلال؛
- ایمان و تقوا؛
- صداقت در گفتار و عمل؛
- صبر بر سختیها و مصائب؛
- صبر بر ترک معصیت؛
- صبر بر طاعت؛
- شکر پروردگار؛
- مجاهده با جان و مال و زبان؛
- یاری نمودن پیامبران؛
- یاری نمودن مظلومین؛
- یاری نمودن مؤمنین؛
- یاری نمودن مستضعفین؛
- خوف و خشیت داشتن نسبت به پروردگار؛
- اخلاص در عمل؛
- اجرای امر امامان و اوصیاء و پیامبران.
حال اشاره کنم که هرچه از معانی، محلها، لحظات، اهداف و دلایل سلام خدمتتان عرضه داشتم تمامی از سلامت و امنیت انشقاق یافته یا حاصل میشود. به عبارتی، در یک جمله میتوانیم بگوییم روح همه این امور سلامت و امنیت است، مصون بودن از شرّ، عذاب، از بدی و گناه و روبهرو شدن با سلامت و سعادت و در یک عبارت یعنی سلامت نفس و جان.
یک برداشت کوچک و شاید ظریف و عمیق از سلامی که خداوند بر پیامبران خود بر نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و… عنایت کرده، چنین است: خداوند بر آنان قبل از تولد آنان، در زمان تولد آن بزرگواران، در زمان حیاتشان و در زمان رحلت آنان و سپس در روز قیامت سلام میدهد. اگر معنی سلام را سلامت نفس و جان، مصونیت از شرّ و گناه و مصونیت از عذاب خداوند بدانیم، حاصل این سلامها این است که پیامبران از زمان تولد تا ورود به بهشت مصون از گناه و در حریم عصمت، سلامت و امنیت الهی هستند. لذا سلامی که از تولد تا مرگ برای آنان وجود دارد، خود دلیل عصمت آن عزیزان در دنیای فانی است و حاصل این عصمت نیز سلام پس از مرگ و سلام در مدخل بهشت و سپس در بهشت است.
«سلام علیکم بما صبرتم فنعم عقبی الدار»
خیلی خوب، سلام به این بزرگان از تولد تا مرگ، دلیل عصمت آن سفرای الهی و معصومین است. ولی ديگر انسانها كه همه مورد خطاب سلام خداوند در تمامی طول عمر قرار نمیگیرند.
آری! درست است؛ زیرا همه انسانها معصوم نیستند و تنها در زمانهایی که نشئهای، مقطعی و پارهای از عمر، مصون از گناه و دارای سلامت نفس و جان هستند، سلام دریافت میکنند؛ بعضی کمتر، بعضی بیشتر. بسیاری از صدّیقین، صلحا، مؤمنین، اهل یقین، عرفا، علما، مجاهدان و صابرین زمانها و دفعات بیشتری را نسبت به دیگران مورد خطاب سلام خداوند هستند. آنها در چنین زمانهایی در حریم امنیت و سلامت و سعادت خداوندی هستند. شهدا یکی از ایشانند که سلام خداوند و ملائکه الله را در لحظه شهادت دریافت میکنند و در هنگامه محشر و در زمان ورود به بهشت و سپس در بهشت مدام مورد عنایت چنین سلامی هستند. برای همین است که میگوییم شهید با اولین قطره خونی که از او بر زمین ریخته میشود آمرزیده شده است. زیرا سلام با گناه جمع نمیشود. شهید قبل از آن هم در لحظه مجاهدت، در لحظه عمل با اخلاص، در لحظه صبوری در مقابل سختیهای نبرد و جانباز در تمام لحظات جانبازی چنانچه با شکر و صبر آنرا سپری کرده باشد، مورد خطاب سلام خداوند است.
خانواده شهید در مقابل صبر، رضا و تسلیم در برابر حق و تقدیم شهید مورد سلام خداوند است.
حال عزیزان، در این خطه خونین و لالهخیز چقدر شهید از زمین به آسمان پرکشیده، چقدر اعضاء از هم گسیخته شده، چقدر صبوری تحقق یافته، چه تعداد خانواده شهید راضی به رضای خدا گردیده است، و لذا چقدر سلام در این سرزمین ادا شده؟! در سرزمين جبههها هرلحظه سلام ادا ميشده. هزاران هزار سلام. لذا اینجا دارالسلام است.
شهدا هم در اینجا به پیامبران، به معصومین، به ملائکه الله و به خداوند سلام دادهاند.
اینجا در زمان جنگ حریم امن و سلامت الهی بوده است. در حریم مصونیت الهی، غیر از سبحان الله، الحمدلله و سلام، کلام دیگری نیست.
در جنگ هم اینجا سلام بوده است و الحمدلله و سبحان الله، در اینجا سلام از زمین به آسمان رفته است .
از آسمان هم به زمین، سلام بوده است.
سلام و سلام.
با دل، در این سرزمین راه برویم تا با گوش دل سلامها را بشنویم.
با خلوص و با یقین و با نیت قربت الی الله چیز فرابگیریم تا ما هم مورد خطاب سلام خداوند قرار گیریم.
إنشاءالله
منبع: این زمین در آن زمانه، نادره بهشتی، 1390، ایران سبز، تهران
انتهای مطلب
