در بخش قبل گفتيم كه زمان حمله عمليات نصر ساعت 1000 روز 15 دي ماه 1359 تعيين گرديد. از آغاز روز 15 دي ماه كليه یگان‌هاي شركت كننده در اين عمليات آماده اجرای مأموريت‌هاي خود شدند. همه اقدامات آمادگي انجام شده بود. پل براي عبور عناصر لشكر 92 زرهي در رودخانه كارون در منطقه فارسيات برقرار و مهمات و ساير اقلام تداركاتي به نحو كامل پيش‌بيني و تهيه گرديد. هم‌آهنگي‌هاي لازم بين كليه عناصر شركت كننده در عمليات به‌ويژه نيروي هوايي، سپاه پاسداران و دكتر چمران به عمل آمده بود. زيرا 15 روز زمان آمادگي مدت زمان كافي براي بررسي كليه عوامل مؤثر در عمليات و انجام كارهاي لازم جهت برطرف كردن هرگونه كمبودها بود.
فقط امكان برطرف كردن يك كمبود اساسي وجود نداشت و آن‌هم كمبود خود نيروهاي رزمي بود. براي اين منظور نيز يك اقدام مقدماتي به عمل آمد كه عبارت بود از اين‌كه، در آن زمان قسمتي از عناصر تيپ 55 پياده هوابرد به منطقه عملياتي خوزستان تغيير مكان كرده بود و در منطقه‌اي در شمال عبدالخان حدود يك صد كيلومتري شمال اهواز مستقر شده بود. اولين تصميم براي تقويت نيروهاي حمله‌ور بر اين بنا قرار گرفت كه در صورت لزوم آن تيپ نيز به منطقه سوسنگرد تغيير مكان داده شود.
لذا دستور آماده باش به‌آن تيپ داده شد. البته هدف از اين پيش‌بيني تقويت منطقه پدافندي جنوب غربي اهواز در صورت ايجاد تهديد دشمن در اين منطقه بود. زيرا تدبير حمله در عمليات نصر به كار بردن واحدهاي زرهي و مكانيزه بود، تيپ پياده نمي‌توانست هم‌پاي واحدهاي زرهي و مكانيزه پيشروي كند، مگر اين‌كه مأموريت مستقل و محدودي به آن داده مي‌شد كه چنين مأموريتي در طرح عمليات پيش‌بيني نشده بود.
نكته مهم ديگر كه در آغاز روز 15 دي ماه پيش آمد، ابلاغ مجدد فرمان امام مبني بر اجرای عمليات تعرضي و يادآوري آن جهت تهييج بيشتر رزمندگان بود.
بالاخره ساعت سرنوشت‌ساز فرا رسيد. لشكر 16 زرهي در رأس ساعت 1000 حمله را آغاز كرد و هم زمان با آن، عناصر لشكر 92 زرهي نيز عمليات عبور از رودخانه كارون را شروع نمودند و يك گروه رزمي از عناصر تيپ1 اين لشكر از حاشيه غربي رودخانه كارون در محور عمومي مليحان از شرق به غرب شروع به پيشروي كرد. اما در همان دقايق اول تعدادي از تانك‌هاي اين یگان مورد هدف موشك‌هاي ضدتانك دشمن قرار گرفت و از كار افتاد و عملاً تلاش فرعي اين عمليات در همان آغاز حمله با عدم موفقيت مواجه گرديد. زيرا همان‌طور كه قبلاً بيان شد، اين لشكر اصولاً پيش‌بيني‌هاي كافي براي هدايت عمليات آفندي در زمين باز و هموار نكرده و بلدوزر و لودر براي ايجاد خاكريز در مسير پيشروي فراهم ننموده بود.
لذا به محض اين‌كه تانك‌هاي واحد جلودار به تيررس موشك‌هاي ضدتانك دشمن رسيدند، دشمن آن‌ها را به زير آتش گرفت و 8 دستگاه تانك لشكر 92 زرهي را منهدم كرد و حمله اين لشكر متوقف گرديد. گردان سوار زرهي اين لشكر كه از پل احداثي بر روي كارون عبور كرده و در غرب كارون متوقف شده بود، در همان منطقه سرپل محدود مجبور به ادامه توقف گرديد. بنابراين لشكر 92 زرهي عملاً نتوانست هيچ اقدام مثبتي در اين عمليات به عمل آورد. اما به هر حال همان تهديد نسبي كه در جناح شرقي دشمن ايجاد كرد، به لشكر 5 مكانيزه عراق كه در منطقه مقابل آن لشكر پدافند ميكرد، اجازه نداد نيروهايش را از مقابل لشكر 92 زرهي رها كند و به منطقه کرخهکور اعزام نمايد. در نتيجه حداقل يكي از هدف‌هاي كلي مأموريت لشكر 92 زرهي قابل وصول گرديد. با توجه به وضعيت لشكر 92 زرهي كه بيان شد، اين لشكر عملاً از طرح عمليات آفندي نصر حذف شد، اما لشكر 16 زرهي با شجاعت و ايمان و روحيه فوق‌العاده عمليات را آغاز نمود و با سرعت كافي به سمت مواضع دشمن در كرانه کرخهکور پيشروي كرد. تيپ 3 اين لشكر كه در شمال كرخه پيشروي ميكرد، از مواضع پدافندي تيپ 2 لشكر 92 زرهي در جنوب جاده حميديه سوسنگرد عبور كرد و در ساعت 1025 يعني 25 دقيقه بعد از آغاز حمله با دشمن درگير شد.
همان‌گونه كه پيش‌بيني شده بود، دشمن غافلگير گرديد. زيرا افراد دشمن انتظار حمله در ساعت 1000 را نداشتند. لذا به محض اين‌كه از حمله نيروهاي ما آگاه شدند، فرصت كافي براي لباس پوشيدن و آماده رزم شدن را پيدا نكردند. در همان دقايق اول آثار شكست در نيروهاي دشمن كه در شمال کرخهکور و در مواضع پدافندي اطراف آبادي حمودي مستقر بودند، آشكار شد. تيپ 3 گزارش داد: افراد دشمن سراسيمه شده و شروع به فرار كرده‌اند و تعدادي از افراد دشمن به اسارت نيروهاي ما درآمدند، در حالي‌كه لباس كامل نظامي بر تن نداشتند. سرعت پيشروي عناصر لشكر 16 زرهي غير قابل تصور بود. اصولاً مقاومت چنداني از طرف دشمن نشان داده نمي‌شد. به نحوي كه در يك ساعت اول حمله، نيروهاي دشمن كه در شمال کرخهکور بودند، منهدم شده يا عقب‌نشيني كردند و يا به اسارت نيروهاي ما درآمدند. تيپ 3 لشكر 16 در ساعت 1100 گزارش داد: دشمن به حالت فرار درآمده، تعدادي از افراد دشمن به اسارت گرفته شده و تعدادي از خودروهاي دشمن در حال سوختن و انهدام هستند.
عدم عكس‌العمل دشمن به قدري غيرمنتظره بود كه قرارگاه جنوب تصور كرد؛ ممكن است دشمن دامي گسترده و مي‌خواهد نيروهاي ما را به قتل‌گاه بكشاند، بدين سبب از مقابل نيروهاي ما فرار مي‌كند. لذا براي جلوگيري از چنين پيشامدي در ساعت 1100 به لشكر 16 زرهي دستور داد مراقب باشد كه تانك‌ها و نفر‌برها به دام موشك‌هاي ضدتانك دشمن نيفتد و به كمين‌گاه كشيده نشوند. تأكيد شد كه حمله تا خاتمه مرحله يكم با هم‌آهنگي و به صورت تطبيق شده و با رعايت تأمين كامل اجراء گردد، مگر اين‌كه تمام عناصر عمده دشمن به حالت فرار و عقب‌نشيني درآيند.
البته در ايجاد اين فكر، تلفات تانك‌هاي لشكر 92 زرهي نيز مؤثر بود. قبلاً نيز يادآوري شده است كه اصولاً تلفات زرهي براي ما به حالت غير قابل قبول درآمده بود و تعداد تانك‌ها و نفربرهاي واحدهاي ما به قدري كم بود كه اگر چند دستگاه ديگر از دست مي‌داديم، قدرت رزمي ما آن‌چنان كاهش مي‌يافت كه حتي مأموريت‌هاي پدافندي نيز به خطر مي‌افتاد. به ويژه اين‌كه از همان آغاز جنگ براي ما كاملاً مسلم شده بود كه هر دستگاه تانك و نفربر و توپ را از دست بدهيم، ديگر قادر به جايگزيني آن نخواهيم بود، زيرا كشور ما در محاصره اقتصادي بلوك غرب قرار داشت و همسايه شمالي ما نيز با عراق قرارداد مودت 20 ساله داشت و روابط چندان خوبي با حكومت جمهوري اسلامي ايران نداشت.
به ظاهر نيز در جنگ اعلام بي‌طرفي كرده بود كه اين بي‌طرفي فقط عليه ما و به نفع عراق بود. زيرا طبق قرارداد دوستي با عراق هر گونه تجهيزات مورد نياز عراق را تحت عنوان قراردادهاي قبل از آغاز جنگ در اختيار عراق قرار مي‌داد. البته مسئله تهيه وسايل و تجهيزات در جنگ تحميلي يكي از بغرنج‌ترين مسائل نيروهاي مسلح ما بود كه بايستي در يك كتاب جداگانه‌اي مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد و ما به همين مختصر اكتفا مي‌كنيم كه از دست دادن تجهيزات براي ما به حالت غيرقابل جبران درآمده بود و اين امر در آغاز جنگ اثرات بسيار نامطلوبي براي ارتش ما داشت.
دلاوران لشكر 16 زرهي با سرعت به پيشروي خود ادامه مي‌دادند. تا ساعت 1100 عكس‌العمل قابل ملاحظه‌اي از دشمن مشاهده نشد. در اين ساعت اولين عكس‌العمل دشمن با اجرای آتش سنگين توپخانه به منطقه عقب تیپ1زرهي و شرق هويزه نشان داده شد. ولي آن تيپ بدون توجه به آتش توپخانه دشمن در جنوب کرخهکور به سمت شرق پيشروي نمود. در ساعت 1127 گزارش داد؛ به آبادي ابوسعيد در جنوب کرخهکور رسيده است. كمتر از 20 دقيقه بعد عناصر اين تيپ به حوالي آبادي قيصريه رسيد و در خط تيپ 3 زرهي قرار گرفت در نتيجه دو تيپ حمله‌ور لشكر 16 زرهي كاملاً در خط و در محور غربي شرقي قرار گرفتند. در اين محل اولين مقاومت دشمن در حدود ساعت 1150 مشاهده شد و نيروهاي دشمن توانستند از سرعت پيشروي تيپ 3 زرهي در شمال کرخهکور بكاهند. اما اين مقاومت دشمن خيلي زود درهم شكسته شد و در حدود ساعت 1200 تيپ 3 موفق شد به پيشروي ادامه دهد و نيروهاي دشمن را در شمال کرخهکور منهدم سازد، يا به جنوب عقب براند. به نحوي كه در ساعت 1227 عناصر اين تيپ به كرانه شمالي کرخهکور رسيدند و با استفاده از پل‌هاي احداثي دشمن از آن عبور كردند.
لشكر به تيپ1 نيز دستور داد؛ به پيشروي ادامه دهد و تلاش كند هم‌چنان در خط تيپ 3 زرهي قرار داشته باشد. اما چند دقيقه بعد اولين خبر نگران كننده از تيپ 3 گزارش شد كه عبارت از اين بود كه دشمن به منطقه عقب آن تيپ حمله كرده است. در حالي كه در آن موقع امكان اين امر براي دشمن وجود نداشت. در عقب تيپ 3 ، تيپ1 قرار داشت، ضمن اين كه تيپ 2 لشكر 92 زرهي نيز در مواضع پدافندي عقب منطقه پيشروي تيپ 3 مستقر بود، ولي به هر حال اين پيام بيان كننده نگراني فرمانده تيپ بود. چنان‌چه تيپ 3 از لشكر درخواست كرد، احتياط لشكر را در منطقه آن تيپ وارد عمل نمايد.
مسئله حائز اهميت اين است كه اصولاً مأموريت لشكر 16 زرهي، در مرحله يكم عمليات، پاك‌سازي شمال کرخهکور بود. ولي در عمل به اين مأموريت توجهي نشد و همان‌گونه كه بيان گرديد تيپ 3 زرهي به جاي اين‌كه در شمال کرخهکور به پيشروي ادامه دهد، از کرخهکور عبور كرد و در جنوب آن به پيشروي ادامه داد. اما چون عمليات با موفقيت كامل همراه بود، فرمانده لشكر 16 زرهي مخالفتي با حركات تيپ 3 نكرد و آن تيپ را به شمال رودخانه برنگرداند. از همين زمان، اختلال كلي در تدبير عمليات ايجاد شد. ولي همان‌گونه كه قبلاً يادآوري شد، همه فرماندهان مسئول به قدري به هيجان آمده بودند كه فقط به پيروزي فكر مي‌كردند و اين امر يكي از علل بروز عواقب وخيم بعدي گرديد.
در اين روز حمله، اعضاي اصلي شوراي عالي دفاع شامل: رئيس جمهور، نماينده امام در شوراي عالي دفاع، جانشين رئيس ستاد مشترك ، وزير دفاع در صحنه عمليات حضور داشتند و همراه قرارگاه لشكر 16 زرهي بودند كه البته در هدايت عمليات دخالتي نداشتند و اگر نظرياتي ارائه مي‌كردند، فقط جنبه مشورتي و يا پيشنهادي داشت.
از حدود ساعت 1250 مقاومت دشمن در مقابل تيپ 3 زرهي شديدتر شد، به نحوي كه لشكر براي درهم شكستن اين مقاومت از قرارگاه جنوب خواست، هلي‌كوپترهاي رزمي و هواپيماهاي نيروي هوايي به منطقه نبرد اعزام شود و تقدم پشتيباني آتش توپخانه به منطقه مقاومت دشمن داده شود. به علاوه لشكر 16 به تيپ 2 لشكر 92 زرهي كه در زير امر داشت، دستور داد يك گروه رزمي به منطقه تيپ 3 زرهي اعزام كند و در اختيار فرمانده آن تيپ قرار دهد. با پشتيباني‌هايي كه از تيپ 3 زرهي به عمل آمد، مقاومت دشمن درهم شكسته شد و تيپ در ساعت 1310 گزارش داد تعداد زيادي از عناصر دشمن را منهدم كرده و عناصر آن به پيشروي ادامه مي‌دهند. در همين زمان تيپ1 نيز گزارش داد: با نيروهاي دشمن كه در حال عقب‌نشيني هستند، اخذ تماس كرده است، اما چند دقيقه بعد اين تيپ اعلام كرد با مقاومت سخت دشمن برخورد كرده و متوقف شده است و براي درهم شكستن مقاومت دشمن درخواست پشتيباني هوايي كرد. تا ساعت 1400 عناصر خط مقدم دشمن كه شامل یگان‌هاي تيپ 43 لشكر 9 زرهي عراق بودند، به وسيله تيپ 3 زرهي تارومار شدند و تعداد زيادي از افراد دشمن كه حدود 700 نفر برآورد مي‌گرديد، به اسارت درآمدند.
مقدار زيادي تجهيزات دشمن شامل تانك و نفربر و خودرو چرخ‌دار و حتي توپ به دست رزمندگان ما افتاد كه تخليه اسراء و وسايل اغتنامي با مشكلاتي مواجه گرديد، زيرا در اين عمليات اولين بار بود؛ چنين تعداد اسير و غنائم به دست رزمندگان ما مي‌افتاد و تا آن موقع تجربه كافي براي تخليه اسراء و غنائم جنگي نداشتيم و یگاني براي اين مأموريت منظور نشده بود.
اما همان گونه كه از آغاز مرحله طرحريزي انتظار ميرفت، تهديد دشمن از سمت جنوب و به جناح راست محور پيشروي تيپ1 زرهي كه در جنوب کرخهکور پيشروي ميكرد، از ساعت 1400 آغاز شد. تیپ1گزارش داد: يك واحد بزرگ زرهي دشمن با حدود 60 دستگاه تانك از جنوب منطقه آن تيپ حمله كرده است. اين حمله دشمن به قدري شديد و سريع بود كه تیپ1احساس خطر جدي كرد و گزارش داد در حال محاصره شدن ميباشد.
لازم به يادآوري مجدد است كه در منطقه بين کرخهکور تا جفير قسمتي از عناصر لشكر 9 زرهي و احتياط لشكر 5 مكانيزه عراق مستقر بودند و اين واحدهاي دشمن مي‌توانستند، با يك حركت دوراني از محور جفير هويزه خط عقب عناصر لشكر 16 زرهي را تهديد كنند، يا به طور مستقيم در محور جنوبي شمالي از طرف آبادي‌هاي ام‌الغفار و ام‌الفصيح به سمت کرخهکور پيشروي نمايند و از پهلوي راست به لشكر 16 زرهي ما ضربت بزنند.
اين عمل دشمن از حدود ساعت 1400 روز اول حمله شروع شد و علاوه بر عناصر زميني، بالگردهاي دشمن نيز در منطقه نبرد فعال شدند. در ساعت 1500 تعداد 5 فروند بالگرد دشمن در منطقه تیپ1زرهي مشاهده گرديد. اين عكس‌العمل دشمن سبب نگراني بيشتر قرارگاه جنوب از سمت غرب و جنوب منطقه عمليات لشكر 16 زرهي شد. به لشكر 16 زرهي دستور داده شد؛ درباره برقراري تأمين غرب و جنوب اقدامات جدي به عمل آورد.
منبع: نبردهای صحنه اهواز و سوسنگرد، حسینی، سید یعقوب، 1395، ایران سبز، تهران
انتهای مطلب
