سرو قامتان دیار ایثار و شهادت

تاریخ تولد: 20/7/1329

تاریخ شهادت: 30/4/1361

محل شهادت: بغداد (خاك عراق)

وضعیت تأهل: متأهل

تعداد فرزندان: یك پسر

محل دفن: گلزار شهدای شهرستان شیراز

معرفی اجمالی

سرلشكر خلبان شهید عباس دوران، در سال 1329 در شیراز متولد گردید و دوران كودكی و تحصیلات ابتدایی و متوسطه را تا دریافت دیپلم در زادگاهش سپری نمود. در سال 1348 به دانشكده خلبانی نیروی هوایی قدم نهاد و آموزش‌های نظامی و آكادمی مقدماتی و پرواز را در ایـران به پایان رسانید. سپس برای طی دوره تكمیلی و دریافت نشان خلبانی راهی ایالات متحده آمریكـا گردید.

شهید عباس دوران در هنگام آموزش پروازهای تاكتیكی در گردان آموزشی فانتوم

*****

دوره پرواز و آكادمی تكمیلی را با 220 ساعت پرواز بر روی هواپیمای  جت «T-37» و جت مافوق‌صوت «T-38» در آمریكا طی نمود و به دریافت نشان خلبانی و درجه ستواندومی نایل گردید و در سال 1351 به وطن مراجعت نموده و در اسكادران آموزشی فانتوم، پرواز بر روی این هواپیما را در پایگاه یكم شكاری مهرآباد آغاز نمود .

در خلال دوره آموزشی پروازی در یك سانحه‌ی رانندگی دچار شكستگی پا شد و مدتی آموزش او به تعویق افتاد و سرانجام دوره خلبانی كابین عقب را در همان سال بپایان رسانید و به پایگاه سوم شكاری در همدان منتقل گردید. در سال 1354 پس از طی دوره خلبانی كابین جلوی هواپیمای فانتوم به پایگاه ششم شكاری در بوشهر انتقال یافت و تا آغاز جنگ در این پایگاه به كسب مهارت‌های پروازی حرفه‌ای ادامه داد .

با شروع جنگ تحمیلی، شجاعت‌ و توانایی‌ خود را آنچنان به اثبات رسانید كه در مدت كوتاهی به عنوان ركورددار پروازهای جنگی بر فراز عراق و مناطق عملیاتی نبردهای زمینی معرفی گردید . در آغاز جنگ با درجه سروانی در عملیات هوایی برای پشتیبانی قرارگاه اروند و دفاع از خرمشهر و سپس آبادان و عملیات هفتم آذرماه 59 علیه نیروی دریایی عراق كه به عملیات مـروارید معروف است به عنوان قهرمانی كم‌نظیر شهرت یافت.

 از خصوصیات حرفه‌ای او این بود كه هرگز از انجام مأموریت اعلام خستگی نمی‌كرد، تا اینكه به علت شجاعت و سلحشوری فوق‌العاده در سال 1360 به درجه سرهنگ دومی ارتقاء پیدا كرد و در همان سال به پایگاه سوم شكاری همدان  (پایگاه هوایی نوژه) انتقال یافت و در آنجا به عنوان فرمانده گردان پروازی مشغول به خدمت شد . در تغییر تاكتیك پروازهای بمباران نهاجا از ارتفاع پست به ارتفاع بالا فعالیت چشمگیری داشت. بخصوص در عملیات «ثامن‌الائمه» و «فتح‌المبین» در اغلب پروازها بعنوان لیدر گروه‌های پروازی انجام وظیفه می‌كرد. هنوز از عملیات سنگین هوایی و بمباران‌های بی‌وقفه نیروهای دشمن در عملیات «فتح‌المبین» چیزی نگذشته بود كه درگیر پروازهای پشتیبانی عملیات «بیت‌المقدس» گردید. این چهره‌ی خستگی‌ناپذیر سرانجام در تیرماه 1361 در انجام عملیات هوایی استراتژیك انهدام پالایشگاه «الدوره» در جوار بغداد كه در راستای تحقق سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران و برهم زدن كنفرانس سران غیر متعهدها در بغداد صورت گرفت، به شهادت رسید.

آموزش‌های هوانوردی و مسئولیت‌های شغلی

– دانشكده خلبانی نیروی هوایی و فارغ التحصیل شدن در ایالات متحده آمریكا در سال 1351

– دوره خلبانی كابین عقب هواپیمای «اف‌ـ4» فانتوم 1351 در پایگاه یكم شكاری مهرآباد تهران.

   – دوره خلبانی كابین جلوی هواپیمای «اف‌ـ4» فانتوم 1354 مهرآباد تهران.

   – دوره معلم خلبانی هواپیمای «اف‌ـ4» فانتوم 1360 مهرآباد تهران.

سرلشكر شهید عباس دوران، خلبانی شجاع و در حرفه‌ی خود در زمان جنگ کم‌نظیر ظاهر گردید. در طول دوران كوتاه خدمتی خود در جنگ، عملیات هوایی را كه بعنوان لیدر گروه‌های پروازی رهبری و فرماندهی نمود، در سطحی از ارزش‌های تاكتیكی- استراتژیكی ارزیابی می‌شد كه شاید در پایان هشت سال دفاع مقدس تعداد كمی از خلبان جنگنده- بمب افكن، در این سطح از مقایسه قرار گرفتند.

از زندگی حرفه‌ای این خلبان شهید چند كتاب و فیلم سینمایی و نمایش‌های تلویزیونی و تئاتر تهیه گردیده و هم‌اكنون یادواره‌ی او در شهر شیراز گویای قهرمانی‌های این خلبان شهید به نسل‌های آینده و تاریخ است.

عملیات بر هم زدن كنفرانس سران كشورهای غیر متعهد در بغداد

شهید عباس دوران یكصدوبیست مأموریت بمباران هوایی در جنگ انجام داده كه از این لحاظ یكی از ركورد داران پروازهای بمباران هوایی در بین خلبانان نهاجا محسوب می‌شد. این تعداد پرواز بمباران نشانه‌ی آمادگی همیشگی او برای اجرای عملیات هوایی علیه ارتش عراق بود.

در تـاریـخ20/4/1361 در آخـرین مـأمـوریـت پـروازی خــود بـه عنوان لیدر گروه پروازی سه فروند هــواپیمای“ اف-4 ئی ” مشهور به فانتوم برگزیده شد و در معیت سرهنگ خلبان مرحوم محمود اسكندری كه او هم یكی از نام‌آوران حرفه‌ی هوانوردی در جنگ است، و همچنین سرگرد خلبان اكبر توانگریان، هریك به عنوان فرمانده یكی از هواپیماها آماده یورش هوایی به پالایشگاه «الدوره» عراق شدند.

گروه طرح‌های عملیاتی در معاونت عملیات نهاجا این مأموریت را به دلایل مشروحه ارائه شده بعدی طراحی كرده بودند: قرار بود كنفرانس سران كشورهای غیر متعهد     (NON ALIGNED NATIONS)  در بغداد تشكیل گردد و فرمانده نیروی هوایی عراق ادعا كرده بود كه توانایی دفاع هوایی از بغداد و حفاظت از میهمانان عالی‌مقام و ساختمان‌های وزارتی و كاخ‌های دولتی را دارد و سران كشورهای میهمان و وزرای امور خارجه آنها نباید هیچگونه تردیدی را در این زمینه به‌خود راه داده، و پیشنهاد جابجایی محل برگزاری كنفرانس از بغداد پایتخت كشور عراق را به كشور دیگری مطرح نمایند.

گروه طراح، پس از مطالعات فراوان در مورد گزینش اهداف مناسب در شهر بغداد به این نتیجه رسید كه حمله‌ی هوایی به هدف برگزیده شده باید اثرگذاری سیاسی داشته باشد و نتایج عینی انهدام آن مانند دود و شعله‌ی آتش توسط خبرنگاران خارجی و غیر عراقی ساكن در هتل‌های شهر بغداد با چشم و دوربین‌های فیلم‌برداری كاملاً مشاهده شود. از سوی دیگر انهدام هدف، اثرگذاری اقتصادی نیز داشته باشد. سرانجام پالایشگاه «الدوره» در كنار شهر بغداد مناسب ارزیابی و بعنوان هدف برگزیده شد.

برای انهدام اینگونه اهداف استراتژیك تعداد هواپیماهایی كه باید در عملیات شركت داشته تا درصد ضایعات و تلفات ناشی از دفاع هوایی دشمن كاهش یابد به بیش از ده فروند بالغ می‌گردد. مانند هواپیماهای مأمور بمباران هدف، هواپیماهای مأمور تأمین آتش پشتیبانی(FIRE SUPPORT) و حمله كننده به سایت‌های موشكی ضد هوایی و رادارها، هواپیماهای دفاع هوایی (AIR DEFENSE) از گروه پروازی جنگنده بمب‌افكن‌ها و مقابله با هــواپیماهای جنگنده رهگیر دشمن، هواپیماهای جمع‌آوری اطلاعات و هشدار اولیه و هــواپیمــاهــای خــدمات پشتیبــانی‌رزمی. (INTELLIGENCE & EARLY WARNING AIRCRAFT)

و SERVICE SUPPORT ) ( COMBAT مانند سوخت‌رسان‌های هوایی و جستجو و نجات خلبانان و غیره . اما در كادر فرماندهی نیروی هوایی در آن روزگار به علت ازدست دادن تعداد هواپیماهای زیاد و تلفات غیر منتظره، به‌صورت غیرحرفه‌ای دستور پرواز تنها دو فروند فانتوم بمنظور بمباران هوایی هدف صادر شد. با این توصیف، حساب میزان تلفات و ضایعات احتمالی این عملیات هوایی به 75% درصد بالغ می‌گردید و چون فرماندهی نیروی هوایی شخصاً مسئولیت چنین تلفاتی را پذیرفت، بنابراین دستور اجرای مأموریت صادر گردید .

با فرا‌رسیدن صبح روز بیستم تیرماه 1361، گروه پروازی دو فروندی پس از انجام مقدمات كار به سوی پالایشگاه «الدوره» در جوار بغداد به پــرواز درآمدند. چهار تن از خلبانان با تجربة نیروی هوایی بنام‌های سرهنگ عبــاس دوران به اتفاق ستوانیكم خلبان منصور كاظمیان در یك هواپیما و سرهنگ خلبان مرحوم محمود اسكندری همراه با ستوانیكم خلبان ناصر باقری در هواپیمای دیگر با اجرای تاكتیك تعریف شده‌ای خود را به آسمان بغداد رساندند. لحظاتی پس از بمباران هدف، هواپیمای حامل عباس دوران مورد اصابت گلوله‌های ضــد‌هــوایی دشمــن قرار گــرفت. خلبــان كابیــن عقــب با استفــاده از صنــدلی پران EJECTION SEAT خود را نجات داد و به اسارت دشمن درآمد و عباس دوران به شهادت رسید. خبر شهادت او چندان غیر منتظره نبود، زیرا او خود گفته بود كه بعد از تمام شدن كلیه تسلیحات هواپیما آنرا مانند بمب عظیمی بر سر بعثیون كافر خواهد كوبید و اینگونه عمل نمود. بدین‌ترتیب عباس دوران شهید شد، ستوانیكم خلبان منصور كاظمیان به اسارت دشمن درآمد و هواپیمای دیگر گروه پروازی با صدمات زیاد و آسیب‌های فراوانی كه از برخورد گلوله های ضدهوایی دشمن دیده بود با دشواری و مهارت بی نظیر خلبانان آن مرحوم اسكندری و ستوانیكم خلبان ناصر باقری در فرودگاه همدان فرود آمد. با اجرای این مأموریت كنفرانس غیر متعهدها در بغداد لغو و به دهلی نو پایتخت هندوستان منتقل گردید.

شهید دوران در آخرین پرواز خود در درجه سرهنگی بود و این درجه را به‌واسطه‌ی رشادت و سلحشوری در دفاع مقدس به عنوان تشویق و قبل از موعد مقرر دریافت داشته بود. وی برابر قوانین و مقررات و مصوبات ارتش جمهوری اسلامی ایران در لحظه‌ی شهادت به یك درجه بالاتر یعنی سرتیپی ارتقاء یافت. باقیمانده‌ی پیكر او نیز در تاریخ 30/4/81 به همراه گروهی دیگر از شهدای خلبان به میهن اسلامی بازگشت و پس از ‌گذشت  بیست سال از زمان وقوع آن رویداد او را با درجه سرلشكری معرفی كردند.

  منبع: نیروی هوایی در دفاع مقدس، نمکی، علیرضا،1392، ایران سبز، تهران، چاپ دوم