جنگ نفتکش ها ؛ دلایل و نتایج

مهمترین ویژگی این جنگ انعکاس ابعاد بین المللی آن و وارد شدن دهها فروند ناو کشورهای فرامنطقه ای به خلیج فارس بود که نهایتاً به رویارویی مستقیم بین شناورهای رزمی ایران و ایالات متحده و مورد اصابت قرار گرفتن ناوهای دو طرف منجر گردید.بسیاری از تحلیلگران بین المللی …

چکیده:

به دنبال شکست های بزرگ عراق در جبهه های زمینی، راهبرد جنگ نفتکش ها  با هدف ممانعت دستیابی جمهوری اسلامی ایران از درآمد حاصل از صادرات نفت خام و مجبور ساختن آن به خاتمه جنگ، از طرف عراق آغاز شد. در این رابطه عراق از حمایت گسترده تسلیحاتی غرب برای موفقیت در این راهبرد جدید برخوردار بود. مهمترین ویژگی این جنگ انعکاس ابعاد بین المللی آن و وارد شدن دهها فروند ناو کشورهای فرامنطقه ای به خلیج فارس بود که نهایتاً به رویارویی مستقیم بین شناورهای رزمی ایران و ایالات متحده و مورد اصابت قرار گرفتن ناوهای دو طرف منجر گردید. بسیاری از تحلیلگران بین المللی جنگ نفتکش ها را مهم ترین رویداد جنگ ایران و عراق ارزیابی می نمایند. این مقاله به دلایل و نتایج اقدامات عراق و ایران در جنگ نفتکش ها و اثرات آن بر ورود مستقیم آمریکا به جنگ در خلیج فارس می پردازد.

کلید واژگان: جنگ تحمیلی، جنگ نفتکش ها، خلیج فارس، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، نیروی دریایی ایالات متحده.

مقدمه:

یکی از ابعاد مهم جنگ تحمیلی عراق برضد ایران، جنگ نفتکش‌ها در خلیج فارس بود. عراق به طور کلی دو هدف عمده را در این جنگ دنبال می‌کرد: کاهش درآمدهای مالی ایران از محل صادرات نفت؛ حضور قدرت‌های خارجی در منطقه و در نتیجه، تغییر جنگ از ماهیت منطقه‌ای آن به ماهیت جهانی. جنگ نفتکش‌ها از دو جهت، ابعاد بین المللی پیدا کرده بود. از یک طرف،70 درصد از نیازهای نفتی ژاپن، 50 درصد از نیازهای نفتی اروپای غربی و هفت درصد از نیازهای نفتی امریکا در اوایل دهه1980، ازخلیج فارس تامین می‌شد. از طرف دیگر، حمله به نفتکش‌ها محدود به نفتکش‌هایِ دو کشور ایران و عراق نمی‌شد، بلکه کشورهای بی طرف را نیز در بر می‌گرفت.
این جنگ، از دو مرحله تشکیل شده بود. در مرحله اول که در سال1981 شروع شد، عراق به طور یک جانبه، به کلیه کشتی‌هایی که به طرف بنادر ایران حرکت می‌کردند، هشدار داد که به آنها حمله خواهد کرد. بغداد در این عملیات ترجیح می‌داد که از بالگردهای سوپر فریلون مجهز به موشک‌های اگزوسه یا میراژهای اف-1 استفاده کند. جنگ نفتکش‌ها در سال1984، وارد مرحله جدیدی شد و عراق محدوده‌ای به مساحت 1126 کیلومتر را – از دهانه شط العرب تا بندر بوشهر – منطقه جنگی اعلام کرد؛ و با استفاده از جنگنده‌های سوپراتاندارد مجهز به موشک‌های اگزوست، نفتکش‌ها را مورد حمله قرار ‌می داد.

در مارس1984، عراق با موشک اگزوسه به نفتکش یونانی در جنوب جزیره خارک، حمله کرد. تا این زمان، ایران به کشتی‌های غیرنظامی خلیج فارس حمله نکرده بود. در همان سال، عراق با جنگنده‌های سوپراتاندارد، به71 کشتی جنگی حمله کرد، در صورتی که از سال 1981 – 1984، فقط به 48 کشتی جنگی حمله شده بود. انگیزه عراق، خارج ساختن وضعیت جنگی از حالت سکون و وادار ساختن ایران به شرکت در مذاکرات بود. حملات مکرر عراق نتوانست صادرات نفت را از این پایانه نفتی، به طور کامل متوقف کند. موج حملات عراق موجب شد که ایران واکنش نشان دهد. معنا ی پیام ایران این بود که اگر عراق تردد کشتی‌ها را در محدوده ایران ناامن سازد، کشتیرانی در خلیج فارس برای تمام کشورها ناامن خواهد شد.

عراق تلاش جدی داشت تا صادرات نفت ایران را متوقف سازد. در این میان، کشورهای مختلف، به ویژه فرانسه پیشرفته‌ترین تجهیرات خود، مانند جنگنده‌های سوپراتاندارد را در اختیار عراق قرار دادند، تا به نفتکش‌هایی که نفت ایران را حمل می‌کردند، حمله کنند. نقش امریکا در مرحله دوم حمله به نفتکش‌ها، همکاری با عراق بود؛ و حتی درباره محل عبور این کشتی‌ها به عراق اطلاعات می‌داد. بدون شک، عراق نمی‌توانست بدون همکاری این کشورها به نفتکش‌ها حمله کند؛ و این بخشی از راهبرد عراق بود که کشورهای مختلف را برای حمایت از خود وارد این جنگ کند که تا حد زیادی هم در این مورد موفق شده بود و نهایتاً به درگیری نظامی نیروی دریایی ایالات متحده و نیروهای دریایی ایران در خلیج فارس منجر گردید. این مقاله چگونگی شکل گیری این روند و نتایج حاصله را اجمالاً مورد مطالعه قرار می دهد.

ژئوپلتیک خلیج فارس:

اگر بخواهیم در جهان منطقه ای را از نظر ژئوپلتیک یا سیاست جغرافیایی مورد بررسی قرار دهیم که تمامی عوامل برتری نظامی، سیاسی و اقتصادی را در خود یک جا جمع کرده باشد، بدون شک خلیج فارس و تنگه هرمز گزینه نخست خواهند بود. شاید هیچ منطقه جغرافیایی از دیدگاه ژئوپلتیک همچون خلیج فارس به طور اعم و کشورهای پیرامون آن به صورت ویژه مورد تجزیه تحلیل و مطالعه تحلیلگران برجسته و مراکز معتبر مطالعات راهبردی جهان قرار نگرفته اند. علاوه برآن، به دلیل وقوع گسترده ترین جنگ های چند دهه گذشته در منطقه خلیج فارس که تقریباً اکثر قدرت های منطقه ای و جهانی را به صورت مستقیم و غیر مستقیم درگیر نمودند، و احتمال درگیری های نظامی بیشتر و یا بی ثباتی و نا آرامی های داخلی کشورهای پیرامون آن، همه ساله بسیاری از مراکز معتبر تحقیقات راهبردی نظامی و سیاسی جهان بخشی از مطالعات خود را به این منطقه مهم  و حیاتی اختصاص می دهند.

یکی از جهانی اندیشان آمریکایی در جغرافیای سیاسی بنام «آنسی کولبرگ»، در نوشته ای که در سال 2000، انتشار یافت، معتقد است؛

ادامه مطلب را از فایل pdf جنگ نفتکش ها ؛ دلایل و نتایج دنبال کنید.