کارکنان پایگاه موشکی زمین به‌هوای «تبوک» نیز طی ساعت‌های 13:05، 14:24، 14:27 و 14:32 چهار تیر موشک «هاوک» بر هواپیماهای دشمن شلیک کردند که برابر گزارش، هر چهار فروند هواپیمای دشمن را سرنگون کردند.
در مورخ 1361/2/22 ساعت 06:53 خلبانان هواپیمای «اف-14» با شناسه «کتایون-1» هواپیمای دشمن را رهگیری و با شلیک یک فروند موشک «فینیکس» در ساعت 06:55 برفراز غرب کارون، در برابر قرارگاه فتح سرنگون کردند. در ساعت 08:11 و در همان جای قبلی، یک فروند دیگر از جنگنده‌های دشمن با موشک «فینیکس»شلیک شده از همان هواپیمای «کتایون-1» سرنگون شد و دیگر هواپیماها گریختند. در ساعت 11:59 یک فروند دیگری از هواپیماهای دشمن برفراز شلمچه با شلیک موشک فینیکس از سوی خلبانان هواپیماهای «اف-14» با شناسه «کتایون-3» سرنگون شد. در ساعت 17:20 خلبانان هواپیماهای «اف-4» پایگاه ششم شکاری با شناسه «کتایون-23» یک فروند هواپیمای دشمن را در 20 مایلی شمال‌شرق خرمشهر با شلیک موشک اسپارو، از پای درآوردند و سرنگون کردند. در مورخ 1361/2/23 در ساعت 14:15 یک فروند جنگنده دشمن برفراز لشکر 16 زرهی مورد هدف موشک فینیکس هواپیماهای «اف-14» با شناسه «آزادی» قرارگرفت و سرنگون شد. در مورخ 1361/2/24 تعداد 73 نفر مجروح و 149 نفر مأمور از منطقه نبرد از اهواز به فرودگاههای کشور حمل شدند و 6 بسته بزرگ بار به همراه دو جعبه دستگاه‌های یدکی به فرودگاه دزفول حمل شد.
در مورخ 1361/2/25 خلبانان هواپیمای «آراف-4 یی» با شناسه «شبح» برفراز هویزه تا آبادان به پرواز درآمدند و جنگنده‌های میراژ دشمن آنها را رهگیری و دنبال کردند، اما در جنگ و گریز با خلبانان هواپیماهای «اف-14»که مأمور پدافند هوایی دستور رزمی «ناصر»و آن هواپیمای شناسایی بودند، سرانجام عکس هوایی گرفته شد و خلبانان هواپیمای شناسایی کار خود را به انجام رسانده و بازگشتند.
در عکس هوایی نشان داده شده بود که ارتش عراق چهار دهنه پل نظامی بزرگ را بر روی اروند کار گذاشته تا اگر روند جنگ برای لشکر 11 پیاده در خرمشهر بحرانی شود، از راه این پل‌ها کارکنان و سازوبرگ لشکر را بیرون بکشند و به عراق ببرند. در طراحی عملیات هوایی «بیتالمقدس» این پل بزرگ در فهرست هدف‌ها گذاشته شده بود و اگرچه چندین بار در چند پرواز کوشش شد تا آن از میان برداشته شود، موفقیتی حاصل نشده بود و در یکی از همان روزها سرگرد خلبان، قهرمان نامی عملیات الولید، شادروان محمود اسکندری، به همراه یک قهرمان جوان دیگر، به نام اکبر زمانی این پل را بمباران و ویران کردند؛ بخشی از آن پل در آب به‌سوی خلیج‌فارس روانه شد که عکس این پل پیش از یورش هوایی و پس از آن گرفته شد.
کارکنان پایگاه «هاوک» تبوک در ساعت 12:35 تعداد دو فروند موشک هاوک شلیک کردند و یک فروند هواپیمای جنگنده دشمن را برفراز خرمشهر سرنگون شد. در مورخ 1361/2/26 نیز دو فروند هواپیمای دشمن برفراز منطقه عملیاتی قرارگاه نصر، در ساعت 08:05 و 12:03 با شلیک موشک از یکان موشکی زمین به هوای «هاوک» هدف گرفته و سرنگون شدند. در مورخ 1361/2/27 تعداد 139 نفر مجروح از منطقه عملیاتی به بیرون از خوزستان حمل و نقل هوایی شدند و تعداد 555 نفر مأمور و 73 هزار پوند مهمات و 4 عراده توپ اورلیکن و یک دستگاه مولد برق و 3 بسته بار دربرگیرنده دارو و تخت‌روان به منطقه عملیاتی حمل شدند.
پیشرفت قرارگاه کربلا و نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران بسیار چشمگیر شده بود، به‌گونه‌ای که دشمن تلاش داشت تا نیروهای خود را از آوردگاه بیرون ببرد و پلی بر رودخانه اروند بنا نهاده بود تا عقبنشینی نیروهای زرهی و مکانیزه خود را تا آنجا که بشود، آسان کند. این پل به درازای 500 متر و از چهار دهانه ساخته شده بود. در مورخ 1361/2/28 پایگاه تبوک گزارش داد که در درگیری امروز شمار 4 فروند هواپیمای دشمن را سرنگون کرده که هر چهار فروند در شمال آبادان و خرمشهر به زیر کشیده شده‌اند.
در همین روز پایگاه موشکی هاوک «تبوک»تعداد 4 فروند دیگر از هواپیماهای دشمن را مورد هدف قرار داد و سرنگون کرد و پایگاه هاوک «خیبر» نیز یک فروند دیگر را به زیر کشید. همچنین تعداد 106 نفر مجروح و 129 نفر مأمور با هواپیماهای حمل و نقل نیروی هوایی از منطقه نبرد بیرون برده شدند و 35 بسته بار و 2 دستگاه رادار و «ژنراتور» برق و دستگاه «تهویه» نیز به منطقه عملیاتی بیتالمقدس حمل شد. در همان زمان یک فروند هواپیمای «بوئینگ 707» در اختیار وزارت امور خارجه و پاسخگویان جنگ قرار داده شد تا سفرا و وابستگان نظامی را به اهواز حمل کنند و از نزدیک سرزمین‌های آزاد شده را با چشم ببینند.
در مورخ 1360/2/30 یک سورتی پرواز شناسایی و عکسبرداری هوایی از سراسر جبهه بیتالمقدس توسط خلبانان فانتوم شناسایی، انجام شد و از آخرین تحولات دشمن عکس هوایی گرفته شد. سپس در واپسین روز اردیبهشت 1360/2/31 شمار 183 نفر مجروح و 117 نفر مأمور از منطقه اهواز به بیرون از استان خوزستان حمل شدند.
سرانجام در روز دوم خرداد نیروهای لشکر 11 پیاده که در خرمشهر بود و امیدشان را در عقبنشینی از روی پل بوارین (پل بوارین نام‌گذاری خلبانان بر این پل بود، نه نام محلی آن)از دست داده بودند. همچنین برخی از نیروهای لشکر پنجم مکانیزه و لشکر سوم زرهی ارتش عراق دسته‌دسته خود را تسلیم کردند و به دست ارتش و نیروهای خودی گرفتار شدند. آنها می‌دانستند که در بی‌آبی و بی‌غذایی، در خرمشهر جان خویش را از دست خواهند داد. در همین روز3 فروند از هواپیماهای دشمن که برای فراهم آوردن آتش پشتیبانی تلاش داشتند و می‌خواستند تا نیروهای زمینی ارتش عراق در زیر پوشش این آتش، به آن سوی مرزها بگریزند، با آتش پایگاه تبوک درگیر و سرنگون شدند.
دراین تاریخ 179 نفر مجروح و 625 نفر مأمور به بیرون از استان خوزستان با هواپیما حمل شدند و 61 هزار پوند مهمات به منطقه منتقل شد.روز سوم خرداد1361 همراه با آزادسازی خرمشهر، 3 فروند دیگر از هواپیماهای دشمن با شلیک موشک و آتش پایگاه تبوک سرنگون شدند. در همین روز 808 نفر مجروح و 624 نفر مأمور و 4 بسته بار و 13 هزار و پانصد پوند بار با هواپیماهای نیروی هوایی حمل شد.
سرانجام دشمن در واپسین تلاش‌های خود و درآستانه ورود رزمندگان اسلام به شهر خرمشهر، پالایشگاه گاز مایع ماهشهر را با دو فروند هواپیمای جنگنده بمب‌افکن خود، در زیر آتش هوایی گرفت که زیان‌هایی به بار داشت اما یک فروند دیگر از هواپیماهای دشمن نیز سرنگون شد. در روز چهارم خرداد تعداد 4 فروند دیگر از هواپیماهای دشمن توسط سامانه تبوک سرنگون شد.
تعدادی از خلبانان عراقی که زنده ماندند و اسیر شدند، عبارت بودند از:
سروان خلبان خلیل ابراهیم محمود کنه، ستوانیکم خلبان علی بدر یوسف الشیبانی، ستوانیکم خلبان محمود غنام محمد ازویعی و ستوانیکم خلبان سمیر محمود جاسم المسیاح.
به این ترتیب عملیات بیتالمقدس با پیروزی پایان یافت و خرمشهر آزاد شد. سپس نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران، خسته و فرسوده از یک نبرد طولانی، سرانجام در خط مرزی میان دو کشور خط پدافندی ایجاد کردند و سربازان ارتش عراق را از خاک کشور بیرون راندند.
جمعبندی و نتیجهگیری
در عملیات بیتالمقدس قرارگاه ویژه عملیات هوایی جنوب، با فرماندهی، هدایت و مدیریت تحسین‌برانگیز شادروان بهرام هشیار و کار گروهی و مشترک فرماندهی پدافندهوایی و فرماندهی اطلاعات و شناسایی الکترونیکی و یکان‌های عملیاتی پروازی که در سازمان رزمی دستور نبرد «شبح-3»نام برده شده‌اند، توانستند کاری عظیم را انجام دهند و تعداد931 سورتی پرواز پاسداری مسلحانه و اسکرامبل با هواپیماهای «اف-14»، «اف-4» و «اف-5»انجام دهند که در دیگر عملیات‌ها بی‌سابقه بود. در این عملیات 130 سورتی پرواز بمباران هوایی را خلبانان هواپیماهای «اف-4» و «اف-5» انجام دادند که روی هم 387 هزارو672 پوند مهمات جنگی هوایی برابر با 200 تن بر دشمن فروریخته شد که اگر مهمات مخصوص مانند موشک‌های فینیکس، اسپارو، سایدویندر و هاوک و گلوله‌های توپخانه ضدهوایی را به این مقدار بمب اضافه کنیم، بیش از دو برابر خواهد شد.
همچنین 22 سورتی پرواز عکسبرداری هوایی انجام شد که رقم بسیار بالایی بود و پس‌ازاین عملیات هرگز در عملیات مشترک دیگری تکرار نشد.
بهعلاوه میزان 2494 سورتی پرواز حمل و نقل هوایی، از سوخترسانی در هوا تا جابهجایی مجروح و اعزام نیرو، از دورترین فرودگاههای کشور در اقصی نقاط کشور به فرودگاه اهواز و امیدیه و دزفول و پروازهای ارتباطی و جابهجایی فرماندهان و مدیران و پروازهای شناسایی الکترونیکی و غیره انجام شد که در عملیات‌های مشترک گذشته بی‌سابقه بود و بیش از 10 هزار نفر مجروح از فرودگاههای اهواز، امیدیه و دزفول با هواپیماهای حمل و نقل نیروی هوایی به شهرستان‌هایی که آمادگی پذیرش بیماران و مجروحان را آگهی کرده بودند و تجهیزات بیمارستانی در دست داشتند، برده شد. به‌طورکلی در عملیات بیتالمقدس حدود 55 فروند از هواپیماهای دشمن مورد هدف سامانه پدافند هوایی اعم از هواپیماهای جنگنده رهگیر و موشک‌های هاوک پایگاههای موشکی تبوک و خیبر و بدر قرارگرفته و سرنگون شدند و یا به آسمان عراق رفته و در آنجا منهدم شدند.
زیان‌های وارده به یکان‌های خودی عبارت بود از: 4 فروند هواپیمای جنگنده بمب‌افکن «اف-4»با آتش پدافند دشمن در منطقه نبرد درگیر و سرنگون شدند و سه فروند دیگر آسیب دیدند، اما به‌دشواری خود را به پایگاه هوایی دزفول و امیدیه رساندند و فرود آمدند.
سروان خلبان فریدون خطیبی و ستوان منصور شورچه هواپیمای «اف-4»آسیب‌دیده خود را ترک و توسط تیم تجسس و نجات یافته شده و به پایگاه هوایی دزفول اعزام شدند. سرگرد خلبان حسن طالب‌مهر و ستوانیکم خلبان علی امجدیان هواپیمای خود را ترک کردند و هر دو با گلوله‌های سربازان عراقی به شهادت رسیدند.
سرگرد خلبان منوچهر روادگر فرمانده گردان 61 شکاری به همراه ستوانیکم خلبان جهانگیر انقطاع هواپیمای آسیب‌دیده«اف-4» را ترک کردند و سرگرد روادگر به اسارت درآمد و ستوان انقطاع شهید شد.
سروان ذوالفقاری و ستوان محمدعلی اعظمی هواپیمای آسیب‌دیده «اف-4»خود را ترک کردند و هر دو به اسارت دشمن درآمدند.
منبع:
گروه مؤلفان، (1393)، «نبردهای هوایی در دفاع مقدس»،جلد اول، تهران: مرکز انتشارات راهبردی نیروی هوایی.
انتهای مطلب
